Kumpederasyon nin Madyaas
An Kumpederasyon nin Madyaas (Ingles: Confederation of Madya-as, Tagalog: Kumpederasyon ng Madyaas) iyo sarong pinagtutubudang suanoy na politikal na entidad sa isla nin Panay sa Filipinas. Nasambit ini sa libro ni Pedro Monteclaro na Maragtas. Ini daa pigmokna ni Datu Sumakwel ngarig magkaigwa nin awtoridad sa gabos na mga datu sa Panay.[1] Arug kan Maragtas asin an Code of Kalantiaw, an panhistoryang katotoohan kan kumpederasyon mayo nin kasiguraduhan nin huli ta mayong ibang dokumentasyon para sa Madyaas an nabubuhay sa luwas kan libro ni Monteclaro.[2]
Ginikanan baguhon
An paglpasiring nin norte gikan sa Borneo sa kalabaan nin baybayon kan Palawan, an sampulong Datu hale sa Borneo nagbalyo sa mga kadagatan, asin nakaabot sa isla nin Panay. Uminabot an mga ini sa punto na kun saen iyo harani sa presenteng banwaan nin San Joaquin. Sinda iyo dae nagin magibong maabot nin direkta sa lugar huli ta an saindang saditon na katripunan nin mga sakayan iyo pig-ooperar sa paagi nin sarong mandaragat na Tsino na iyo nagligad na nabisita sa rehiyong ini gamit an sarong barko, asin sinda iyo nakikisumaro sa komersyo asin barakalan.[3]
Dae naghaloy, pagkatapos iyo nakatungtong na an mga sakayang-pandagat, an mga taga-Borneo iyo uminabot sa kontak na may mga katutubong tawo kan puro, sinda iyo inapod na mga Ati. An pirang mga parasurat na pig-aapud an mga Ati bilang Negrito. An mga katutubong Ati nagtitinir sa mga sityo nin may karahayan na pigtugdok na harong. May sadiri sindang mga drum asin iba pang mga instrumentong pangmusika, pati na man nin iba't-ibang mga armas asin personal na mga adornment, na kun saen iyo mas superyor sa mga bistadong kabale sa mga grupong Negritos .[3]
An mga negosasyon iyo isinasagibo sa paagi nin mga bagong abot asin sa mga katutubong mga Ati para sa pagkakaigwa nin sarong mahiwas na lugar nin daga sa kalabaan kan baybayon. Kapag sa sentro sa palibot nin lugar, inaapod ini na Andona, na iyo sa sarong dae kakadikit na distansya hale sa orihinal na pigbabaan na lugar. An pira sa mga regalo nin mga Bisaya karibay nin mga kadagaan iyo an, enot, sarong string nin mga bulawang kuwintas kaya halaba na pigkakapotan ini sa daga kapag pagal asin, pangaduwa, sarong salakot, o saklaw nin mga nitibo na sumbrero sa ginto.[3]
An terminong para sa kuwintas iyo Manangyad, gikan sa taramong Hiligaynon na sangyad, an boot-sabihon iyo "nin pagpindot sa daga kapag pagal na". Nagkaigwa man nin manlainlaing dakulon pang mga kuwintas, hugay, pati na man an mga pidaso nin tela para sa mga kababayihan asin mga armas na dakol disenyo para sa mga kalalakihan. An pagbebenta iyo bantog sa paagi nin sarong kapistahan sa pagkakaamigohan sa tahaw nin mga bagong abot asin an mga katutubo, minasunod na sa huri an pormal na naka ibabaw sa pagkakaigwa nin pag-areglo. Pagkatapos nagkaigwa nin panrelihiyong seremonya asin sakripisyo bilang onra sa mga katutubong diyos kan mga katutubo sa pamamayo kan padi na pigdara ninda hale sa Borneo.[3]
Kasunod kan seremonya sa relihiyon, na ipinapahiling kan padi na ini an kamawotan kan diyos na dapat sindang mag-istar bako sa Andona, kundi sa sarong lugar nin pirang distansya pasiring sa subangan na inaapod na Malandog (ngunyan sa sarong barangay sa Hamtik, probinsya nin Antique, kun saen nagkaigwa nin parehong produktibong pang-agrikultura na daga asin kadakul na suplay nin sira sa dagat. Pagkatapos nin siyam na aldaw, an bilog na grupo nin mga bagong abot iyo ibabalyo sa Malandog. Sa puntong ini, ipigheras ni Datu Puti na dapat na siyang magbalik sa Borneo. Ipigtalaga niya si Datu Sumakwel, an pinakagurang, pinakamatalino, asin pinaka-edukado sa mga datu, bilang hepe kan kumpederasyon.[3]
Dae gabos nin mga datu, iyo nagtinir sa Panay arug nin duwa sa mga ini, kaiba an saindang mga angkan asin mga tagasunod, sinda nagpadagos pasiring sa norte. Dagos naman sindang uminabot sa baybayon nin Taal, na kun saen iyo inapod man na Look nin Bombon sa Luzon. Si Datu Puti iyo nagbalik sa Borneo sa paagi nin Mindoro asin Palawan, habang an natada nag-istar sa palibot nin Taal sagkod an iba nagpasiring sa direksyong sur sa Kabikolan.[3]
Istrakturang sosyal baguhon
Bago pa man uminabot an mga Kastila, an mga lugar na sakop kan kumpederasyon iyo igwa na nin halangkaw na sibilisasyon. Kaiba digdi an mga sosyal na etiketa asin istraktura, ngarig makahimo nin alyansa asin mga paganong pagtubod base sa saindang relihiyon.
Datu baguhon
An Datu an pinakahalangkaw na klase sa sarong Sakop o Kinadatuan (Kadatuan sa suanoy na Malay; Kedaton sa Javanese; asin Kedatuan sa nagkapirang mga modernong lugar sa Sur-subangang Asya), na iyo man inaapod na mga barangay. Nababanga ini sa tolong mga klase. An Kadatuan (miyembro kan Bisayang Datu na klase) iyo pigkokomparar kan Boxer Codex sa mga tituladong Lords (Señores de titulo) sa Espanya. Bilang Agalon o Amo (Lords), an mga Datu iyo may pribilehiyo sa pagrespeto, pagtubod, asin suporta hale sa saindang Ulipon (Commoner) o tagasunod.[4]
Timawa baguhon
An mga "Timawa" iyo pigtuturing kan mga Datu bilang saindang pangdagat na kawal. An mga "Timawas" dae nagtatao nin tributo, asin dae naggigibo nin mga agrikultural na kagibohan. Sinda iyo may porsyon nin dugo kan mga Datu. An Boxer Codex inaapod sindang "Timawas": Knights and Hidalgos. An Kastilang konkistador na si Miguel de Loarca, pig-apud sinda bilang "free men, neither chiefs nor slaves".[4]
Ulipon baguhon
Sinda an mga kabale sa pinakahababang klase sa hirerkiya sa sarong barangay. Sinda nagsisirbe sa mga Datu, nagtatao nin tributo, nagtatrabo sa mga agrikultural na kasibotan, asin iba pa.[4]
Kasakupan asin an mga Datu baguhon
An sentro kan gobyerno kan Kumpederasyon iyo an Aklan, sa pagtatapos ni Sumakwel bilang pamayo siya pigribayan ni Bangkaya bilang lider kan Panay. Si Bangkaya dagos man pigribayan ni Paiburong. An Aklan nagin sentro liwat kan Kumpederasyon. Sagkod man kan si Paiburong natapos, siya man pigribayan ni Balengkaka.[5]
An mga Datu kan Madyaas segun sa tradisyon baguhon
| An mga Datu | Distrito | Agom | Mga Aki |
|---|---|---|---|
| Datu Puti | Sinugbohan | Pinangpangan | |
| Datu Sumakwel | Malandog
(Antique)
|
Kapinangan/Alayon | 1.Omodam
2.Baslan 3.Owada 4.Tegunuko |
| Datu Bangkaya | Aklan | Katorong | Balinganga |
| Datu Paiburong | Irong-Irong (Iloilo) | Pabulangan | 1.Ilohay Tananyon
2. Ilehay Solangaon
|
| Datu Lubay | Malandog
(Antique) |
Mayong nasambit | |
| Datu Padohinog | Malandog
(Antique) |
Ribongsapay | |
| Datu Dumangsil | Salog nin Katalan, Taal |
Mayong nasambit | |
| Datu Dumangsol | Malandog
(Antique) |
Mayong nasambit | |
| Datu Balensucla | Salog nin Katalan, Taal | Mayong nasambit |
Hilingon man baguhon
Toltolan baguhon
- ↑ Abeto, Isidro Escare (1989). "Chapter X - Confederation of Madyaas". Philippine history: reassessed / Isidro Escare Abeto (in English). Metro Manila :: Integrated Publishing House Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library. p. 54.
Already conceived while he was in Binanua-an, and as the titular head of all the datus left behind by Datu Puti, Datu Sumakwel thought of some kind of system as to how he could exercise his powers given him by Datu Puti over all the other datus under his authority.
- ↑ Morrow, Paul. "The Maragtas Legend". paulmorrow.ca. Archived from the original on 2 July 2019.
In Maragtas, Monteclaro also told the story of the creation of the Confederation of Madya-as in Panay under the rule of Datu Sumakwel and he gave the details of its constitution. In spite of the importance that should be placed on such an early constitution and his detailed description of it, Monteclaro gave no source for his information. Also, it appears that the Confederation of Madya-as is unique to Monteclaro's book. It has never been documented anywhere else nor is it among the legends of the unhispanized tribes of Panay.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 G. Nye Steiger, H. Otley Beyer, Conrado Benitez, A History of the Orient, Oxford: 1929, Ginn and Company, pp. 120-121.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Miguel de Loarca, Relacion de las Yslas Filipinas (Arevalo: June 1582) in Blair, Emma Helen & Robertson, James Alexander, eds. (1903). The Philippine Islands, 1493–1803. Volume 05 of 55 (1582–1583). Historical introduction and additional notes by Edward Gaylord Bourne. Cleveland, Ohio: Arthur H. Clark Company. ISBN 978-0554259598. OCLC 769945704.
- ↑ ^ Maragtas ni Pedro Alcantara Monteclaro
