Mga Bisaya

Mga Bisaya
Kabilugan na populasyon
	33,463,654
Mga rehiyong igwang importanteng mga bilang
	Kabisayaan, mahiwas na parte kan Mindanao, pinaka-sur na parte kan Luzon, iba pang parte kan Filipinas asin balyo-dagat
Mga tataramon
	mga tataramon na Bisaya, iba pang mga tataramon sa Filipinas,; Ingles asin Espanyol
Pagtubod/Debusyon
	Kristianismo: 85% Romano Katoliko, 2% Aglipayan, 1% Evangelicals, natatadang 5% kabali sa United Church of Christ in the Philippines, Iglesia ni Cristo, 8% Sunni Islam, Animism asin iba pang relihiyon
Katakod na mga grupo-etniko
	mga Tausūg, mga Zamboangueño, mga Tagalog, mga Austronesiano asin iba pang Filipinos

An mga Bisaya sarong multilingwal na etnikong grupo sa kapuroan kan Filipinas. Mananagboan sinda sa Kabisayaan, mga kapuroan sa Sur ka Luzon asin mahiwas na parte kan Mindanao. Sinda an pinakadakol sa mga etnikong grupo sa nasyon na may haros 33.5 milyon. Kadaklan kan mga Bisaya mga parataram kan saro o mga tataramon na Bisaya, kun sain an pinakatinataram iyo an Cebuano, sinusundan kan Hiligaynon asin Waray-Waray.^[2]

Poon kan makatalingkas sa Estados Unidos an Filipinas, nagkaigwa nang tulong Presidente gikan sa Kabisayaan: an Sebwanong si Sergio Osmeña, an Kapisnon na si Manuel Roxas asin an Boholanong si Carlos P. Garcia. Siring man, nagkaigwa na man nin tulong Bise Presidente gikan digdi, apat na Presidente kan Senado, walong Ispiker kan Kongreso, anom na Hepe Ehekutibo, asin limang esposa kan presidente kabilang si Imelda Marcos, sarong Waray.

An pinakaenot na Bisaya asin ikaduwang Filipino na kanonisado iyo si An pinakaenot na Bisaya asin ikaduwang Filipino na kanonisado iyo si Pedro Calungsod.

Terminolohiya

Wala pa-too: [1] Mga ladawan gikan sa Boxer Codex na ipinapahiling an suanoy na kadatuan o tumao (nobleng klase) magkaparehang Bisaya kan Panay, [2] an Pintados ("The Tattooed"), saro pang ngaran para sa mga Bisaya kan Cebu asin pagtaraid na kapuroan sosog sa mga mananakop na Kastila, [3] posibleng sarong tumao (nobleng klase) o timawa (mandirigmang klase) magkaparehang Pintados, asin [4] sarong magkaparehang Maharlikha na mga Bisaya kan Panay.

Sa Norteng Mindanao, an mga Bisaya (katutubong Mindanao asin mga dayo) inaapod man kan mga Lumad bilang dumagat ("tawong dagat", iba pa sa Dumagat Aeta). Ini tanganing maiba sa mga Bisaya na nag-iistar baybayon asin bakong taga-bulod asin marshlands.^[3]

Sosog ki H. Otley Beyer asin iba pang mga antropologo, an terminong Bisaya (Kastia: bisayo) inot na ginamit para sa mga taga-Panay sana asin pasubangan sa isla kan Negros asin saradit na isla pa-norte, ngunyan iyo an probinsya kan Romblon. Sa katunayan, kan kapinonan kan kolonisasyon kan mga Kastila sa Filipinas, ginamit kan mga Espanyol an terminong Bisaya para sa mga tawo sa mga nasambit na lugar^[4] mantang an mga taga-Cebu, Bohol asin sulnopan kan Leyte inapod sa halawig na panahon bilang mga Pintados.^[5]

Tataramon

Mapa kan Filipinas na ipinapahiling an kinamumugtakan kan dibisyon kan Visayas, Mindanao asin Luzon.

Lawig kan kinamumugtakan kan mga tataramon na Bisaya sosog sa Ethnologue asin senso kan populasyon asin kaharongan kan National Statistics Office, 2000

An mga etnikong Bisaya nagtataram nin dai mababa sa sarong tataramon na Bisaya, kadaklan kaini inaapod na Binisaya o Bisaya. Ipinapahiling sa ibaba an mga tataramon sa Filipinas na klasipikadong Bisaya sosog sa Summer Institute of Linguistics. Dawa na an mga tataramon na kabali digdi sa komparatibong linggwistika inaapod na Bisaya, bakong gabos na parataram kaini minimidbid an sadiri bilang Bisaya, kun etniko o kultura an ulayon. An Tausūg, sarong etnikong grup nin Moro, ginagamit an Bisaya sa mga katutubo na nabunyagan bilang Kristyano.^[6] Siring man ini sa Ati, na dai ibinibilang an mga Negrito sa mga Bisaya. Siring pa, an mga Bisaya sa Capul sa Northern Samar nagtataram nin Abaknon, sarong tataramon na Sama–Bajaw bilang saindang inang tataramon.

Tataramon	Mga parataram	Taon/ginikanan
Aklanon	394,545	1990 census
Ati	1,500	1980 SIL
Bantoanon(Asi)	200,000	2002 SIL
Butuanon	34,547	1990 census
Caluyanon	30,000	1994 SIL
tataramon na Capiznon	638,653	2000
Cebuano ¹	20,043,502	1995 census
Cuyonon	123,384	1990 census
Hiligaynon ¹	7,000,000	1995
Inonhan	85,829	2000 WCD
Kinaray-a	377,529	1994 SIL
Malaynon	8,500	1973 SIL
Masbatenyo	350,000	2002 SIL
tataramon na Porohanon	23,000
tataramon na Ratagnon	2	2000 Wurm
Romblomanon	200,000	1987 SIL
tataramon na Sorsogon Masbate	85,000	1975 census
tataramon na Sorsogon Waray	185,000	1975 census
Surigaonon	344,974	1990 census
Tausug ²	2,175,000	2012 SIL
Waray-Waray	2,437,688	1990 census
Kagabsan	33,463,654

¹Sa Filipinas sana.
²Sa Filipinas sana; 1,022,000 sa bilog na kinaban.

Toltolan

↑ "Central Visayas: Three in Every Five Households had Electricity (Results from the 2000 Census of Population and Housing, NSO)". National Statistics Office, Republic of the Philippines. July 15, 2003. Archived from the original on February 21, 2012. Retrieved September 4, 2012. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ Lifshey, A. (2012), The Magellan Fallacy: Globalization and the Emergence of Asian and African Literature in Spanish, Ann Arbor, MI: University of Michigan Press
↑ Oona Paredes (2016). "Rivers of Memory and Oceans of Difference in the Lumad World of Mindanao". TRaNS: Trans-Regional and -National Studies of Southeast Asia. 4 (Special Issue 2 (Water in Southeast Asia)): 329–349. doi:10.1017/trn.2015.28.
↑ G. Nye Steiger, H. Otley Beyer, Conrado Benitez, A History of the Orient, Oxford: 1929, Ginn and Company, pp. 122–123.
↑ "... and because I know them better, I shall start with the island of Cebu and those adjacent to it, the Pintados. Thus I may speak more at length on matters pertaining to this island of Luzon and its neighboring islands..." BLAIR, Emma Helen & ROBERTSON, James Alexander, eds. (1903). The Philippine Islands, 1493–1803, Volume 05 of 55 (1582–1583), p. 35.
↑ Blanchetti-Revelli, L. (2003). Rosaldo, R.. ed. "Moro, Muslim, or Filipino? Cultural citizenship as practice and process". Cultural Citizenship in Island Southeast Asia: Nation and Belonging in the Hinterlands (Berkeley & Los Angeles, CA: University of California Press): 44–75.

Mga panluwas na takod

Visayan Languages
Visayan
The issues on the use of the word 'Bisaya' by Henry Funtecha, PhD The News Today. August 28, 2009 Iloilo City, Philippines.

Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[NSOpr0302tx-1] "Central Visayas: Three in Every Five Households had Electricity (Results from the 2000 Census of Population and Housing, NSO)". National Statistics Office, Republic of the Philippines. July 15, 2003. Archived from the original on February 21, 2012. Retrieved September 4, 2012. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[2] Lifshey, A. (2012), The Magellan Fallacy: Globalization and the Emergence of Asian and African Literature in Spanish, Ann Arbor, MI: University of Michigan Press

[3] Oona Paredes (2016). "Rivers of Memory and Oceans of Difference in the Lumad World of Mindanao". TRaNS: Trans-Regional and -National Studies of Southeast Asia. 4 (Special Issue 2 (Water in Southeast Asia)): 329–349. doi:10.1017/trn.2015.28.

[4] G. Nye Steiger, H. Otley Beyer, Conrado Benitez, A History of the Orient, Oxford: 1929, Ginn and Company, pp. 122–123.

[5] "... and because I know them better, I shall start with the island of Cebu and those adjacent to it, the Pintados. Thus I may speak more at length on matters pertaining to this island of Luzon and its neighboring islands..." BLAIR, Emma Helen & ROBERTSON, James Alexander, eds. (1903). The Philippine Islands, 1493–1803, Volume 05 of 55 (1582–1583), p. 35.

[6] Blanchetti-Revelli, L. (2003). Rosaldo, R.. ed. "Moro, Muslim, or Filipino? Cultural citizenship as practice and process". Cultural Citizenship in Island Southeast Asia: Nation and Belonging in the Hinterlands (Berkeley & Los Angeles, CA: University of California Press): 44–75.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]