Karbon dioksido
An karbon dioksido (Ingles: carbon dioxide), may pormulang kimikal na CO
2, iyo sarong asidikong mayong kulay na gas na igwang densidad na harus 53% na mas halangkaw sa alang na ere. An molekula kan karbon dioksido iyo pigbibilog nin karbon na atomo na kovalentong nakatakod nin doble sa duwang oksihenong atomo. Ini iyo nangyayari nin natural sa atmospera kan Kinaban sa kadikiton na bilang. An presenteng konsentrasyon iyo harus 0.04% (412 ppm) na bolyum, na luminangkaw gikan sa pre-industriyal na lebel na 280 ppm.[1][2]
   | |
| Mga pagsaladawan nin karbon dioksido: duwang-dimensyonal na istraktura, bola asin istik na modelo, sagkod an ispasyong pagpano na modelo |
An mga natural na ginikanan iyo kabali an mga bulkan, mainit na bukal, asin geyser, sagkod iyo naguguno hali sa mga karbonatong gapo sa paagi nin disolusyon kan tubig asin asido. Huli ta an karbon dioksido iyo natutunaw sa tubig, ini iyo nangyayari nin natural sa mga tubig sa irarom kan daga, salog asin danaw, yelong kapa, glacier, asin tubig-dagat. Inin iyo yaon sa mga deposito kan petrolyo asin natural gas. An karbon dioksido iyo may matarom asin asidikong parong asin minahimo nin namit kan soda water sa nguso.[3] Alagad, sa normal na konsentrasyon kaini mayo ini nin parong.[4]
Bilang an ginikanan kan yayaon na karbon sa siklong karbon, an atmosperikong karbon dioksido iyo an pangenot na ginikanan kan karbon para mabuhay sa Kinaban asin an konsentrasyon kaini sa pre-industriyal na atmospera kan Kinaban poon sa kahurian kan Precambriyano iyo pinapaandar kan mga potosintetikong organismo asin heolohikal na pangyayari. An mga tinanom, algae, asin cyanobakterya naggagamit nin enerhiyang liwanag para ma-potosintesa an karbohidrato gikan sa karbon dioksido asin tubig, kun sain an oksiheno iyo nahihimo bilang ati na produkto.[5] An CO2 iyo nahihimo kan gabos na aerobikong organismo kun sinda nagme-metabolisa nin mga organikong kompuwesto para makagibo nin enerhiya sa paagi nin respirasyon.[6] Halimbawa, an mga tinanom ginagamit ini para makagibo nin karbohidrato sa prosesong inaapod na potosintesis. Huli ta an mga tawo asin hayop iyo nakadepende sa tinanom para sa pagkakan, an potosintesis, asin dagos an CO2, iyo kinakaipohan para mabuhay sa kinaban.
Panluwas na takod
baguhon| An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Karbon dioksido. |
- International Chemical Safety Card 0021
- Current global map of carbon dioxide concentration
- CDC – NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards – Carbon Dioxide
- CO2 Carbon Dioxide Properties, Uses, Applications
- Dry Ice information
- Trends in Atmospheric Carbon Dioxide (NOAA)
- "A War Gas That Saves Lives". Popular Science, June 1942, pp. 53–57.
- Reactions, Thermochemistry, Uses, and Function of Carbon Dioxide Archived 2021-02-13 at the Wayback Machine.
- Carbon Dioxide – Part One asin Carbon Dioxide – Part Two sa The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)
Toltolan
baguhon- ↑ Eggleton, Tony (2013). A Short Introduction to Climate Change. Cambridge University Press. p. 52. ISBN 9781107618763.
- ↑ Change, NASA Global Climate. "Carbon Dioxide Concentration | NASA Global Climate Change". Climate Change: Vital Signs of the Planet. Retrieved 2021-06-23.
- ↑ Carbonated (Sparkling) Water: Good or Bad? healthline.com
- ↑ "Carbon Dioxide" (PDF). Air Products. Archived from the original (PDF) on 29 July 2020. Retrieved 28 April 2017.
- ↑ Kaufman, Donald G.; Franz, Cecilia M. (1996). Biosphere 2000: protecting our global environment. Kendall/Hunt Pub. Co. ISBN 978-0-7872-0460-0.
- ↑ "Food Factories". www.legacyproject.org. Retrieved 10 October 2011.
Pinopoonan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.