Gabriela Silang
Si María Josefa Gabriela Cariño de Silang (ika-19 kan Marso 1731 – ika-20 kan Setyembre 1763) sarong lider na Pilipinang rebolusyunaryo na bistadong maray bilang enot na babayeng lider kan hirong Pilipino para sa katalingkasan gikan sa Espanya .[1] Siya an nagribay sa rebolusyunarong hiro kan saiyang agom na si Diego Silang pagkatapos kan paggadan kaini kadtong 1763, pinanginutan an rebeldeng hiro kan Ilokano nin haros apat na bulan bago siya madakop dangan pigbitay kan kolonyal na gobyerno kan Spanish East Indies.
| Gabriela Silang | |
|---|---|
 Si Gabriela Silang sa 1974 sa stamp kan Filipinas | |
| Kamundagan | María Josefa Gabriela Cariño Marso 19, 1731 Santa, Ilocos Sur, Pagkakapitanong Heneral kan Filipinas |
| Kagadanan | Ika-20 kan Setyembre 1763 (sa edad na 32) Vigan, Ilocos Sur, Pagkakapitanong Heneral kan Filipinas |
| Iba pang mga ngaran | Gabriela Silang la Generala Joan of Arc kan Ilokandiya |
| Agom | Tomás Millan (1751–54) Diego Silang (1757–63) |
Amay na pagkabuhay baguhon
Iminundag si Gabriela Silang (Marso 19, 1731 – Setyembre 20, 1763), iminundag na Maria Josefa Gabriela Cariño, sa Barangay Caniogan, Santa, Ilocos Sur sa sarong ama na Espanyol-Ilokano na si Anselmo Cariño na sarong parakalakal na piglalako an saiyang mga paninda gikan Vigan sagkod Abra na nasa Salog Abra asin an ginikanan ni Ignacio Cariño, an enot na Galisyano na gikan sa Espanyan na nakaabot sa Candon, Ilocos Sur sa huring ika-17 siglo. An saiyang ina, sarong Tinguian na gikan sa Baryo Tinguian sa San Quintin Abra (ngunyan Pidigan).[2]
Nakarisibi siya nin sarong kristiyanong pagpapadakula sa parish priest sa banwaan, asin nakua niya an lebel nin edukasyong pan-elementarya sa kumbentomng eskwelahan kan banwaan. Pagkatapos mapasuway sa saiyang mga magurang kan amay na pagkaaki, pigpadakula siya kan sarong padi,na nag-ayos kan kasal sa saiya dangan sa mayamang negosyante na si Tomás Millan [3], na naging asawa niya sa edad na 20. Nagpakasal sinda kan 1751, alagad nagadan an saiyang agon makalihis an tolong taon.[4]
Pagkaaram sa Rebolusyunaryo baguhon
Relasyon ki Diego Silang baguhon
Pagkatapos kan mabalo siya sa enot na agom, nabisto ni Gabriela an nanghihimagsik na lider na si Diego Silang asin nagpakasal kan 1757. Kan 1762, bilang parte kan sa kalaunan na bisto bilang Gera kan Pitong Taon, Nagdeklara an Britanya ni gera sa Espanya, na kun saen nagkawsa kan Pag-okupa kan mga Briton sa Filipinas. Pagkatapos kan pagsakop kan mga puwersang pandagat kan Britanya sa Manila kan Oktobre 1762, pighahangad kan magpatapang na Diego na pu'nan an labanan nin armado para mapabagsak an mga responsableng Espanyol sa Ilocos asin rebayan sinda nin mga opisyal na katutubong ipinangaki duman. Nakipagtabangan siya sa mga parasakop na Briton, na kunsaen piglaag siya bilang gobernador kan Rehiyon Ilocos sa saindang ngaran asin nangako nin pagpapakusog nin militarya tanganing tabang sa laban kontra sa mga Espanyol. Igwa nin pagpapakusog, alagad, dae napadara. Sa kasagsakan kan pag-aaklas, Naging sarong pinakaharaning tagapayo asin bakong opisyal na aide-de-camp ni Diego si Gabriela sa kasagsagan kan panaklutan o sadit na laban sa mga tropa kan Espanya. Saro man siya sa dakulang pigura sa pakikipagtabangan kan saiyang agom sa mga parasakop na Briton. Nagbalos an mga otoridad sa paagi kan pag-alok ninsarong pabuya para sa pataksil na paggadan ki Diego. Nin huli digdi, piggadan siya kan saiyang duwang dating kaalyado na si Miguel Vicos asin Pedro Becbec sa Vigan kan Mayo 28, 1763.[5]
Rebolusyonaryong pamumuno sa Abra baguhon
Pagkatapos kan pataksil na paggadan ki Diego, nagduman si Gabriela sa Tayum, Abra tanganing magtago sa harong kan saiyang paternal na angkol na si Nicolas Cariño. Duman, pigtalaga niya an saiyang enot na duwang mga heneral, si Miguel Flores asin Tagabuen Infiel.[2] Kalaunan siya an nagribay sa gampanon kan saiyang agom bilang komander kan mga tropa nin rebelde asin nakua an estado nin "priestess" sa saiyang komunidad asin mga parasunod. An siyang popular na ladawan bilang bolo-wielding la Generala sa mga tangkay kan kabayo gikan sa saiyang panahon.
Pag-atake sa Vigan aasin Eksekyusyon baguhon
Kan Setyembre 10, 1763, pigpurbaran ni Silang na kubkubon an Vigan alagad nagbalos an mga Espanyol na nagpirit sa saiya sa pagtatago. Nagbalik siya minsan sa Abra na kun saen kalaunan pigdakop siya kan mga Espanyol duman. Kan Setyembre 20, 1763, pigbigti si Silang asin an saiyang mga tropa sa paagi kan pagbigti sa sentral plasa kan Vigan.[5]
Mga inapo-apuhan baguhon
Ini an sarong lista kan pinakaharaning-nabubuhay na mga relatibo ni Gabriela Cariño Silang sa paagi kan saiyang paternal na angkol na si Nicolas Cariño:
- H. E. Ambassador Rosario Cariño (Retirado)
- Ambassador José Maria Ancheta Cariño
- Dion Cariño
- Rosarito A. Cariño
- Nehemiah Cariño
- Jan Philippe Cariño
- Felipe Cariño
- Sergio Cariño
- John Leonard Cariño
- Jose Angelo Cariño
- Gloman Merritt[6]
- Glozy Merritt
- Princess Mynn Hosea Merritt
- Materno Marcos ma. Guzman Carino
- Carlo Antonio Cariño Diy
- Rolando A. Cariño
- Donya Soccoro Cariño De Leon
- Elizabeth Cariño De Leon
- Hermoso Cariño De Leon Jr.
- Dr. Noel Cariño De Leon
- Jocelyn Cariño De Leon
- Jasper De Leon De Jesus
- Jizyt De Leon De Jesus
- Jinkyl De Leon De Jesus
- Jixtryl De Leon De Jesus
- Eva Cariño
- Robin Cariño Padilla
Nag-eerok pa langgad an pira sa mga relasyon sa pamumuhay ni Silang sa harong kan ninuno sa pamilya nin Cariño kan Tayum. Pigmantinir ni H. E. Ambassador Rosario Cariño an harong, na sa ngunyan sarong museo dangan galeriya nin arte na pig-aapod na Casa Museo Cariño . Kabali sa mga kwarto na pigpapahiling iyo an kwarto ni Gabriela Cariño Silang mantang piggamit niya an harong kan saiyang Angkol na Nicolas Cariño bilang saiyang punong-tanggapan kadtong nagdulag siya matapos an pagpgadan ki Diego kadtong 1763.[7]
Mga Memoryal dangan legasiya baguhon
- An Order ni Gabriela Silang iyo an sarong solong pantolong klase nin pig-onrang nasyunal na dekorasyon kan Filipinas, dangan na an pagiging miyembro, limitado sa kababaihan.
- Sa memorya ki Silang, pinangaranan an ospital kan Ilocos Sur na Gabriela Silang General Hospital (Pankagabsang Ospital nin Gabriela Silang).
- Pigtugdas an organisasyon asin partylist na GABRIELA ("General Assembly Binding Women for Reforms, Integrity, Equality, Leadership, and Action"), kadtong Abril 1984 sa saiyang karangalan .
- Pigkaag kan Zóbel de Ayala Family an sarong rebulto ni Silang na nakakabayo sa kanto kan Ayala asin mga avenue nin Makati sa Syudad nin Makati na sentro kan pinansyal kan nasyon. Pigmolde ni José M. Mendoza an bakal na monumento kadtong 1971, dangan pig-inaguranan kan kaapu-aphuan ni Silang na sinda Gloria Cariño asin Mario Cariño Merritt.[8]
- Nakatindog man an saro pang monumento plaza kan banwaan nin Pidigan, Abra, bilang pagirumdom kan magiting na babae, na inaangkin kan banwwa bilang sarong katutubong.[9]
- Igwa ngunyan an Tangadan Welcome Tunnel sa Abra nin Parke nin Paggirumdom ki Gabriela na ugwang monumento para sa magiting na babaye.[9]
Sa popular na kultura baguhon
- Pigkurit ni Tanya Gomez si Silang sa 1996 TV Series na Bayani kan ABS-CBN sa duwang episode na "Gabriela Silang: Ang Alap" asin "Diego Silang: Ang Sulat".
- Pigkurit ni Kris Bernal si Silang sa 2013 na serye nin historical drama na Indio kan GMA Network asin ni Glaiza de Castro sa antolohiyang romansiya nin telebisyon kan GMA News TV na Wagas.
Hilingon man baguhon
Mga toltolan baguhon
- ↑ "Diego Silang and Maria Josefa Gabriela Silang - Vigan.ph". www.vigan.ph.
- ↑ 2.0 2.1 Rosarito A. Cariño 7th generation great-grandson and Museum Curator of Gabriela Cariño- Silang Gallery of Fine Arts and Museo Nicolas Cariño
- ↑ https://bayaningfilipino.blogspot.com/2017/08/talambuhay-ni-gabriela-silang.html
- ↑ Smith, Bonnie G. The Oxford Encyclopedia of Women in World History. Oxford: Oxford UP, 2008. Print.
- ↑ 5.0 5.1 Commire, Anne, and Deborah Klezmer. Women in World History: A Biographical Encyclopedia. Waterford, CT: Yorkin Publications, 2002. Print.
- ↑ "Gloman Merritt – Official Site". www.glomanmerritt.com. Archived from the original on 2019-04-11. Retrieved 2019-03-26.
- ↑ Rosarito A. Cariño 7th generation great-grandson and Museum Curator of Gabriela Cariño- Silang Gallery of Fine Arts and Museo Nicolas Cariño and Gloman Merritt 8th generation great-grandson.
- ↑ "Gabriela Silang Monument - Ayala Triangle". www.ayalatriangle.com.
- ↑ 9.0 9.1 Gloman Merritt 8th generation great-grandson
Mga panluwas na takod dangan mga mababasa pa lalo baguhon
- Birthplace of Gabriela Silang – Municipality of Santa, Ilocos Sur
- Pictures of The Ancestral House of Gabriela Silang
- Gabriela Silang Website
- Zaide, Gregorio F. (1984). Philippine History and Government. National Bookstore Printing Press.
Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.