Barangay
An Barangay (sinasayod, barang-gay'; bihira ba-ra-ngay) iyo an dati inaapod na barrio (sa Suanoy na Bikol iyo dolohan). Ini na an pinaka-sadit na yunit sa gobyerno lokal kan Filipinas o sa dibisyon administratibo kaini. Sa hayokong na pagsurat, Brgy sana an ikinakaag.
Namukna sana ining termino sa bagong konteksto sa administrasyon ni Pres. Ferdinand Marcos kan saiyang pinagboot bara'gohon an mga baryo-baryo. Ipinakodigo an mga barangay sa lindong kan Kodigo nin Gobyerno Lokal kan taon 1991.
Uusipon
baguhonSa lumang uusipon o kasaysayan, an sarong barangay binibilog sana nin limang polo abot sanggatos na pamilya na inaapod kaidto na duluhan kan dai pa an mga Kastila. An duluhan igwang mga tolong polo sagkod sanggatos na harong na an pupulasyon poon sanggatos abot limang gatos katawo.
Kadakulan kan mga duluhan nabugtak sa mga pampang kan mga salog. Sinasabi ni Legazpi na nagmukna siya nin sarong komunidad na may duwang polo hanggan tolong polo na mga tawo sana. Sa rona kan Kabisayaan harani sa mga pampang, dakul naabotan na mga duluhan na igwa sanang walo abot sampolong harong.
An tataramon na barangay hale mansana sa katagang ba-ra-ngay na, susog ki Marcos de Lisboa sa saiyang Vocabulario de la Lengua Bicol boot sabihon sarong kasyahan na baroto na mas daro-dakula sa binitang. Tinutubod na sarong bangka' na Malay ini kan panahon asin kan dai pa kolonya an Filipinas, nabilog an mga duluhan sa Filipinas resulta kan pag-arabot kan mga nagdayo igdi huli sa paggamit nin mga baroto harale pang Sur-subangan na Asya.
Mayoriya kan mga komunidad yaon sa pampang nin huli ta mga salog an pinagkukuan nin protina. Sarig an mga tawo sa pagsisira sa saindang pagkakan saka an saindang pagbiyahe parati naagi sa tubig. An pagtalubo kan populasyon nasesentro sa mga kapampangan asin mga baybayon dagat. Sa mga salog diyan nanggad nakua nin tubig na pang-inom, pamparigos o panghugas. Siring man, an mga negosyo asin komersyo nagrambong sa mga gilid salog asin baybayon kun saen aragihan kan mga may manlaenlaen na palakaya asin ini an nagin dalan sa pakikiramas asin pakirelasyon sa mga dayuhan na mga komersyanteng Intsik, mga Indyano asin mga Arabo. Sa siring na hiro, guminantad an kultura kan mga komunidad na yaon sa mga pampang asin baybayon arog kan Manila, Cebu, Jolo asin Butuan.
Kan nag'abot an mga Kastilang mananakop, pira sa mga barangay an pinagsararo ngani maka-biyo' nin mga inaapod na baryo. An namayo kaini inapod na Cabeza de barangay. An nagmamana kan pwesto iyo an mga dato kan panahon alagad kan haloy na, ina-agi na sa pirilian. An katongdan mayor kan mga cabeza iyo an pagtipon asin pagsaray kan buhis.
Kan an mga Amerikano nagdangtol igdi sa Filipinas, an tataramon na barrio iyo an komun na garamiton para sa mga barangay asta ini nasanglean asin sa pagboot ni Pres. Marcos an terminong barangay an ginamit na.
An poder asin trabaho kan Barangay ngonyan
baguhonAn barangay iyo an pinakasadit na yunit pulitikal kan Filipinas. Nagseserbi ini bilang nangengenot na tagatolod kan mga polisya, programa, proyekto asin mga sisibotan kan gobyerno sa lokal na komunidad. Ini man an nagigin pahayagan asin paontolan kan kulektibong pananaw kan mga taga-batangay ngane an mga ini maaraman asin matawan pag'aasikaso kan mga nanonongdan. Sa barangay man dinadara enot ngona an mga diringkilan ngarig ini maareglo nin matoninong na dai na makaabot sa korte.
An pagmukna kan Barangay
baguhonAn barangay pwede itogdas sa sarong taraid na teritoryo kun may populasyon dai mababa sikyera nin 2,000 pero sa darakula nang mga syudad o munisipyo na urbanisado nang gayo, pwede an barangay magkaigwa nin populasyon maabot sa 5,000. Sa mga komunidad na kultural nin mga tinubo, an Kongreso pwede man magmukna igdi nin barangay sa orog na pagtao nin kaipohan na mga serbisyo.
An istruktura kan Barangay
baguhonLambang barangay dapat igwa nin punong barangay, pitong kaapil sa Sangguniang Barangay, sarong Sagguniang Kabataan na pamayo, sarong sekretaryo asin sarong tesorero kan barangay. An Sangguniang Barangay, an tagahaman nin layi, kumponido kan punong barangay komo presiding officer, asin pitong regular na kaapil sa Sanggunian na pinipili sa eleksyon asin kaiba man an Pamayo kan Sangguniang Kabataan.
An barangay igwa man nin inaapod na Lupong Tagapamayapa, na binibilog nin 10 abot 20 kaapil asin an Lupon na ini iyo an nagmamato kan mga grupong para-areglo sa rason na magin marikas an pagresolber kan diringkilan.
Siisay an pwedeng magin kaapil sa Sanggunian Barangay
baguhonAn pwedeng mapili sa pirilian komo sarong punong barangay (kapitan) o myembro man dapat:
- Namamanwaan na lehetimo kan Filipinas
- Dai mababa sa edad na 18 sa aldaw nin botohan
- Siya rehistradong botante asin sikyera sarong taon nang nageerok bago mag-eleksyon sa barangay kun saen siya nagdadalagan.
- Tatao magbasa asin magsurat sa Filipino o sa arin man na lokal na lenggwahe o diyalekto.
Liga nin mga Barangay
baguhonMay kaborunyogan nin mga barangay sa Filipinas na inaapod Liga nin mga Barangay. Binibilog ini nin 41,939 na barangay asin ini na an pinakadakulang kaayonan pulitikal igdi. Sa ngonyan, an pamayo kaini iyo si James Marty Lim.
Toltolan
baguhon- Constantino, Renato. (1975) The Philippines: A Past Revisited (volume 1). ISBN 971-8958-00-2
Mga panluwas na takod
baguhonNota
baguhon- An duluhan susog ki Lisboa "la gente de una cabeceria o barrio", Hilnga: Vocabulario de la Lengua Bicolp. 129. Boot sabihon, an kag-erok sa sarong baryo o barangay.
