Ferdinand Marcos
Si Ferdinand Emmanuel Edralín Marcos (Setyembre 11, 1917 – Setyembre 28, 1989) sarong Pilipinong pulitiko, abogado, asin kleptokrata na nagserbing ika-sampulong Presidente kan Republika kan Filipinas puon 1965 hasta 1986.[1] Sa pagkakaengganyar sa ideolohiyang "awtoritaryanismong konstitutional" sa irarom kan Mosyon Sosyedad Nuwebo (Hiriruan nin Bagong Sosyedas o New Society Movement), namahala ini komo diktador sa irarom kan Ley Militar (o Mariskal) puon 1972 hasta 1986, asin haros napasakamot an kabilugan kan kakamhan kan ley militar hasta mapalayap ini kan 1986. Apuwera sa pagigin saro sa mga pinakakontrobersyal na lider kan pam-20 siglo, an pamamahala ni Marcos infame nin huli sa katiwalean, surobrahon na kayamanan, asin kadahasan kaini.
| An Onrable Ferdinand Marcos | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Marcos kan 1982 | |
| Ika-10ng Presidente kan Filipinas | |
| Termino Desyembre 30, 1965 – Pebrero 25, 1986 | |
| Prime Minister | Himself (1978–1981) Cesar Virata (1981–1986) |
| Bise Presidente | Fernando López (1965–1973) |
| Suminunod ki | Diosdado Macapagal |
| Sinundan ni | Corazon Aquino |
| Ika-3 Primer Ministro kan Filipinas | |
| Termino Hunyo 12, 1978 – Hunyo 30, 1981 | |
| Suminunod ki | Tinogdas opisyo (Katongdan dati kapot ni Jorge B. Vargas) |
| Sinundan ni | Cesar Virata |
| Secretary of National Defense | |
| Termino Agosto 28, 1971 – Enero 3, 1972 | |
| President | Siya mismo |
| Suminunod ki | Juan Ponce Enrile |
| Sinundan ni | Juan Ponce Enrile |
| Termino Desyembre 31, 1965 – Enero 20, 1967 | |
| President | Siya mismo |
| Suminunod ki | Macario Peralta |
| Sinundan ni | Ernesto Mata |
| Ika-11ng Presidente kan Senado kan Filipinas | |
| Termino Abril 5, 1963 – Desyembre 30, 1965 | |
| President | Diosdado Macapagal |
| Suminunod ki | Eulogio Rodriguez |
| Sinundan ni | Arturo Tolentino |
| Senador kan Filipinas | |
| Termino Desyembre 30, 1959 – Desyembre 30, 1965 | |
| Member of the Philippine House of Representatives from Ilocos Norte's 2nd District | |
| Termino Desyembre 30, 1949 – Desyembre 30, 1959 | |
| Suminunod ki | Pedro Albano |
| Sinundan ni | Simeon M. Valdez |
| Personal na mga detalye | |
| Kamundagan | Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos Septyembre 11, 1917 Sarrat, Ilocos Norte, Philippine Islands |
| Kagadanan | Septyembre 28, 1989 (edad 72) Honolulu, Hawaii, U.S. |
| Lulubngan | Ferdinand E. Marcos Presidential Center, Batac, Ilocos Norte (1993–2016) Heroes' Cemetery, Taguig, Metro Manila (poon kan Nobyembre 18, 2016) |
| Partido politikal | Kilusang Bagong Lipunan |
| Iba pang partido | Partido Liberal (1946–1965) Nacionalista Party (1965–1978) |
| Mga aki | 4 (Imee, Bongbong, Irene, asin inampon na aki, Aimee) |
| Alma mater | Unibersidad kan Filipinas |
| Trabaho | |
| Lagda | 
|
| Military service | |
| Allegiance | Filipinas / Estados Unidos |
| Ranggo | First lieutenant Major |
| Unit | 11th Infantry Division 14th Infantry Regiment |
| Battles/wars | World War II |
Sa pagdalagan kan saiyang karera pulitikal, naghinako si Marcos na siya nagin an "Pilipinong parapakigiyerang may pinakadekoradong heroismo". An nagkapira sa mga paghinako niyang ini napatunyan na sala, kaiba kan mga dokumentasyones nin Hukbo kan Estados Unidos na naglaladawan sa paghinako kaini manungod sa saiyang "buhay-parapakigiyera" na prodyulente asin daing-kamugtakan. Pagkaagi kan Giyera Mundiyal II, nagin ining abogado dangan nagserbi sa Kamara de Representantes kan Filipinas puon 1949 hasta '59, asin sa Senado kan Filipinas puom 1959 sagkod '65.
Kaamayan kan saiyang buhay
baguhonNamundag si Marcos sa Sarrat, Ilocos Norte asin binunyagan sa pangaran ni Ferdinand VIII kan Espanya sa kagustohan kan saiyang mga magurang na sinda Mariano Marcos asin Josefa Edralin. Binunyagan siya sa simbahan kan Philippine Independent Church. Sinasabi na siya mahusay sa pakidebate, sarong boksyador, maray sa paglangoy, wrestler (pakikigumol) kan siya estudfyante pa sa Unibersidad kan Pilipinas.
Siya naggraduar na cum laude asin nakatapos kan adal nin abogasya sa U.P. College of Law kan 1939. Kan siya huben pang estudyante, nasahotan siya asin kinasuhan sa paggadan ki Julio Nalundasan, an lalaking duwang beses dinaog an saiyang ama sa pagkandidato sa pwesto sa Asambliya Nasyonal. Ano pa, nadaog siya sa kaso asin nasentensyahan. Kan siya nakukulong sa preso, lapigot na nag-adal siya kan kurso niya sa abogasya asin nakapasar sa halangkaw na maray na grado.
Nag-apelar siya sa Korte Suprema asin tuminindog siya komo abogado kan sadiri niya. Pinawa'ran-sala siya kan nasabing Korte kan eksaktong Setyembre 21, 1940.
Kalakawan sa panahon nin gera
baguhonPaggera, siya nagin combat intelligence officer na apil sa ika-21ng Infantry division. Nakadamay siya duman sa sa Dakulang Laban Sa Bataan kan 1942 asin, kaiba an labing 75,000 na mga soldados, nagsakit siya sa pagbaklay kun saen pinirit nanngad na maghubo an mga preso hale sa Mariveles, Bataan pasiring sa Capas, Tarlac. Sa inapod na 'martsang kagadanan' na ini, siya nakadulag pero nadakop man giraray. Sa Fort Santiago kun saen siya ikinonkon, nakadulag otro siya.
Sa saiyang istorya hinihinako niya na dakula an papel niya sa laban duman sa Besang Pass. Alagad dakul an nagdududa kan saiyang mga tinataram sa bagay na ini. Sa mga archivos nin gera kan Estados Unidos mayong nasasambit nin siring. Totoo, sa mga retratong tunay, makikita siya na may mga dekorasyon siring kan Distinguished Medal Cross, Bronze Star asin Purple Heart. Sobra igdi, garo dakul na an dai natubod. Dai pang gayo determinado kan mga historyador kun sagkod saen an totoo sa mga bagay na ini.
Amay na karera sa pulitika
baguhonKan matapos na an guerra asin matoninong nang naisulit an kamugtakan kan Republika, si Presidente Manuel Roxas pignombrahan siyang special technical assistant. Dangan nagdalagan siya komo Representante sa ika-2 distrito kan Ilocos Norte sa lindong kan Partido Liberal na nataon iyo an maykapot kan administrasyon. Tolong termino nagtukaw siya sa siring na katongdan. Kan 1959, nagdalagan siya sa pagkaSenador asin siya an may pinakahalangkaw na bilang sa boto. Siya tolos nagin Minority Floor Leader. Taon 1963, siya na an napiling magtukaw komo presidente kan Senado apesar siya naghahale sa partidong minoriya.
Sa eleksyon presidentyal kan taon 1965 napiritan si Marcos bumalyo sa Partido Nacionalista. Nagin siya kagdara kan estandarte kaini asin siya an inampon magin kandidato para presidente. Nangyari ini nin huli ta si Presidente Diosdado Macapagal binari' an pangako na dai na liwat makandidato asin si Marcos na an padadalaganon sa siring na pwesto na dara kan saindang partido, an Partido Liberal.
Anopang masabi, si Marcos an guminanang labilabi sa eleksyon na idto asin sinawsawan si Macapagal.
Gobyerno
baguhonKan siya presidente kan Filipinas asin nagin komo sarong diktador kan madeklara an Ley Militar (1972), an gabos na pagboot naghahale na saiya. Seguro masabi na yaon sa infraestruktura asin sa diplomasya pang-internasyonal an saiyang dakulang kahamanan. An administrasyon niya kaidto naoonabi sa labislabis na korupsyon, nepotismo, asin despotismo asin sa pang-iipit pulitikal. sinasabi man na grabi an mga paglapas kan administrasyon sa mga deretsong pangtawo asin pagwara nin respeto igdi. Sa mga dekadang siya an solamenteng kagboot asin an saiyang tataramon ley nanggad dakul an mga makawala asin mga nagkokontra saiya an mysterioso asin biglang nagkawarara asin tinutubod na pinagadan na sana basta kan saiyang militar.
Kan Pebrero 1986, napatalsik siya sa poder na kinapotan niya sobrang duwang polong taon huli sa inaapod na People Power (Panbanwang Pwersa) kun saen nag-alsa an minilyon na mga Pilipino na hinuhurot nanggad na siya humilig na sa pwesto ta sabi ngani sa mga plakang iwinawagayway kan banwaan "tama na, sobra na, hale na!"
Mga panluwas na takod
baguhon- Philippine government website on the country's presidents
- A biography of Ferdinand Marcos Archived 2008-01-13 at the Wayback Machine.
- The Philippine Presidency Project
- Marcos Presidential Center The official website of the Marcos Foundation Archived 2006-12-09 at the Wayback Machine.
- Sydney swimwear model is at the centre of renewed attempts to locate millions of dollars sent out of the Philippines by former dictator Ferdinand Marcos
- Paying debt, honorable thing to do Archived 2008-12-02 at the Wayback Machine.
- Philippines loses out on Marcos millions
- Philippine cult idolises Marcos
- Heroes and Killers of the 20th Century: killer file: Ferdinand Marcos
- Full text of the Martial Law proclamation[permanent dead link]
Toltolan
baguhon- ↑ Magno, Alexander R., ed. (1998). "Democracy at the Crossroads". Kasaysayan, The Story of the Filipino People Volume 9:A Nation Reborn. Hong Kong: Asia Publishing Company Limited.
Mga hihilngan
baguhon- Marcos, Ferdinand (1973). Notes on the New Society of the Philippines.
- Library of Congress: Country Studies: Philippines. The Inheritance from Marcos
- Valor: World War II Saga of Ferdinand E. Marcos, Jose Crisol & Uldarico Baclagon
.DAP. 1983.
Sarong saringsing an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.