Elu

Para sa ibang gamit, Hilingon an Elu (klaripikasyon).

An Eḷu, iyo man an Hela o Helu, sarong tataramon na Katahawan na Indo-Aryan o Prakrit kan ikatolong siglo BKE. Ini an ginikanan kan mga tataramon na Sinhala asin Dhivehi.

Eḷu
Helu
Rehiyon	Sri Lanka
Panahon	nag-uswag pasiring sa Sinhala asin Dhivehi
Pamilya nin Tataramon	Indo-Europyano Indo-Iranyano Indo-Aryan Eḷu
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-3	–
Glotologo	Mayo

Sinabi ni R. C. Childers, sa saiyang Talaaldawan kan Royal Asiatic Society, na:

an [Elu] sarong ngaran na kun sain midbid sa suanoy na porma kan Tataramon na Sinhala na kun sain tulos na naako an modernong bernakular kan Ceylon, dangan kung sain an huri, igwang parehas na katakudan na an Ingles sa ngunyan iyo an katakod sa Anglo-Saxon... An pangarang Elu daing iba kundi an Sinhala na haros na nagtrayumpo, na minakapot sa sarong mas gurang na porma, Hĕla o Hĕlu, na nangyayari sa pirang mga suanoy na gino, asin ini giraray para sa mas gurang pa, Sĕla, na nagbabalik satuya sa Pali Sîhala.

An iskolar na Pali na si Thomas William Rhys Davids tinutukdo an Eḷu bilang "an Prakrit kan Ceylon".

An Hela Havula iyo an modernong organisasyon nin literarya kan Sri Lanka na nagtutulod kan paggamit nin mga termino na Eḷu sa mga Sanskritismo. Minatukdo minsan an Eḷu sa modernong Sinhala bilang amisra, Sinhala para sa "daing halo".

An sarong tampok kan Eḷu iyo an kagustuhan kaini para sa mga haraliputon na patanog, pagkawara kan aspirasyon asin an pagbabawas kan mga tambalang katanog na pirming mahihiling sa ibang mga Prakrit na arog kan Pali.

Pagkukumpara kan Eḷu sa Pali asin Sanskrit

Bilang sarong Prakrit, haraning magkaano-ano an Eḷu sa iba pang mga Prakrit arog kan Pali. Sa totoo sana, sarong dakulaon na proporsyon kan mga tangkay-taga kan Eḷu an pararehas sa porma sa Pali. An mga koneksyon, sakto na midbid na pasil na nabalyo sa Eḷu an mga teknikal na termino gikan sa Pali asin Sanskrit sa paagi kan sarong latag nin nakatoodan na ponolohikal na mga pagbabago nin porma. Nin huli ta sa pagwarak kan mga pagbabagong ini, bako pirming posible na sabihon kung an sarong itinao na kataga kan Eḷu, parte kan gurang na leksikon na Prakrit, o sarong binagong pagsubli gikan sa Sanskrit.

Mga patanog asin mga diptonggo

• An Sanskrit na ai asin au parati na namomonoptonggo sa Eḷu na e asin o, susog sa pagkakasambit

Halimbawa: maitrī → met, auṣadha → osada

• An Sanskrit na avi nagiging Eḷu na e (i.e. avi → ai → e)

Halimbawa: sthavira → thera

Pagbabago nin mga tanog

• An inisyal na ca sa Sanskrit asin Pali nagiging s o h

Halimbawa: canda → saⁿda, haⁿda

• An P kun dai nahahali nagiging v

Halimbawa: rūpa → ruva, dīpa → diva

• Ang mga sibilante kan Sanskrit na ś, ṣ, asin s pigsasaro na arog kan Eḷu na s

Halimbawa: śaraṇa → saraṇa, doṣa → dosa

• An Sanskrit na kti nagiging ti o vi

Halimbawa: bhakti → bätiya, shakti → saviya

Mga tambalan na katanog

Sa kapinunan kan sarong kataga sarong solong kakatanog an mawawalat

Halimbawa: dharma → dahama

Halimbawa: prāna → pana

Sa katahawan kan sarong kataga dai mayo nin grupo an igwang malagpas sa sarong katanog

Halimbawa: artha → aruta

Halimbawa: danta → data

Lista kan mga kataga na Elu na may mga katambad na Sanskrit asin Pali

Elu	Sanskrit	Pali	Bikol Sentral
äsa	akṣi	akkhi	mata
adara	ādara		respeto
aga	agra	agga	katapusan, hepe, prinsipal
ahasa	ākāśa	ākāsa	kalangitan
akosa	ākrōśa	akkosa	insulto, pangsusuya, abuso,
akmana	ākramana	akkamana	atake
aksuma	akṣama		dai pagpapaagi, kawaran nin pasensya
akura	akṣara	akkhara	letra kan alpabeto
anada	ānanda	ānanda	kaugmahan
aruta	artha	attha	boot sabihon
asuna	āsana	āsana	Tukawan
ata	hasta	hatta	kamot
atuna	antra	anta	bituka
bambu	brahma	brahma	Brahma
bamburā	barbara		barbaro
bamunā	brāhmaṇa	babhana	Brahman
basa	bhāṣā	bhāsā	tataramon
bima	bhūmi	bhūmi	kadagaan
bubula	budbuda	bubbula	bula
boduna	bhōjana	bhojana	pagkakan
bodu	bauddha	bauddha	Budista
bōsat	bōdhisattva	bōdhisatta	Bodhisattva
dahama, dam	dharma	dhamma	Dharma
data	danta	danta	ngipon
däla	jāla	jāla	Net (aparato)
devola	devālaya	devālaya	templo
diga, digu	dīrgha	dīgha	halaba
diva	jihvā	jivhā	dila
diviya	jīvita	jīvita	buhay
dudana, dujana	durjana	dujjana	maraot, malisyuso, igwang maraot na mawoton
dujanā	durjanayā		maraot na tawo
dukata	duṣkṛta		maraot na gibo
dulaba	durlabha	dullabha	bihira
duma	dhūma	dhūma	aso
dupa	dhūpa	dhūpa	insenso
gama	grāma	gāma	baranggay, baryo
gata	gātra	gatta	lawas
gatakura	gātrākṣara		katanog
kana	karṇa	kanna	talinga
karuvā	kāra		tawo
keta	kṣetra	khetta	lado
kiḍa	krīḍā		isport
kila	kīlā	kīlā	isport
kinu	kṛṣṇa		diklom
kilu	kliṣṭa	kiliṭṭha	ati
kiluTu	kliṣṭa	kiliṭṭha	ati
kiri	kṣīra	khīra	gatas
kumarā	kumāraka	kumāra	aking lalaki, prinsipe
kumari	kumāri	kumāri	aking babaye, prinsesa
kuriru	krūra	kurūra	malupit
laka	laṅkā	lanka	Sri Lanka
lassana	lakṣaṇa	lakkhana	magayunon
lova	lōka	lōka	kinaban
maga	mārga	magga	agi, paagi
magula	maṅgala	maṅgala	kasal
matura	mantra	manta	inkantasyon
mäda	madhyama, madhya	majjha	tahaw
miturā	mitra	mitta	katood
mugalan		moggallana	mogallana
mudu	mṛdu	mudu	lumoy
muwa	mukha	mukha	nguso, bunganga
mädura	mandira	mandira	palasyo
mula	mūla	mūla	ginikanan, pinaghalian
näba	nābhi	nābhi	pusod
näva	naukā	nāvā	barko
	nētra	netta	mata
nidana	nidhāna	nidhāna	kayamanan
nimala	nirmala	nimmala	puro
nipana	niṣpanna		produksyon
nivana	nirvāṇa	nibbana	Nirvana
nuvara	nagara	nagara	syudad
pabala	prabala	pabala	makapangyarihan
pamana	pramāna	pamāna	halaga
parapura	paramparā		henerasyon
pänaya	praśna	panha	problema, hapot
pava	pāpa	pāpa	kasalan
pavasa	pipāsa	pipāsam	pagkapaha
parana	purāṇa	purāna	gurang
parusa	paruṣa	pharusa	malupit
pasana	prasanna	pasanna	kalugud-lugod, kaaya-aya
pāsala	pāṭhaśālā	pāṭasālā	paadalan, eskwelahan
pavaruna	prakaraṇa		Kasuratan na manongod sa gayo't gayong kaaraman
pätuma	prārthanā		mawot, laom
pedesa	pradēśa		nasyon
pema	prēma	pema	pagkamoot
piduma	pūjā	pūjā	limos
pina	punya	punya	merito
pokuna	puṣkariṇī	pokkhariṇī	lawa, dagat-dagatan
poson	pūrva-śravaṇa	pubba-savana	(ngaran kan sarong bulan)
pota	pustaka	pottaka	libro
pun	pūra, pūrṇa	punna	pano
pupa	puṣpa	puppha	burak
putā	putra	putta	aking lalaki
puva	pūrva	pubba	dating, bago
puvata	pravṛtti	pavatti	barita
rada	rājan	rājā	hadi, rajah
rakusā	rākṣasa	rakkhasa	demonyo
ratu, rat	raktaka	ratta	pula
räsa	raśmi	rasmi	sirang
räya	rātri	ratti	banggu
ruka	vṛkṣa	rukkha	puno, poon
ruva	rūpa	rūpa	korte, porma
sangamit	sanghamitra	sangamitta
sanda	candra	canda	bulan
sämuni	śākyamuni		sakyamuni
sena	sena		suldados
sidura	chidr	chidda	labot, agwat, espasyo
sirura	śarīra	sarīra	Lawas
soyurā, sohowurā	sahōdara	sodariya	tugang na lalaki
sonduru	sundara	sundara	magayunon
supina	svapna	supina	pangiturogan
supun	sampūrṇa	sampunna	Kompleto, natapos, nahaman
teda	teja		kadakilaan
tavasā	tāpasa		ermitanyo
tisula	triśūla		Trishula (tridente)
utura	uttara	uttarā	amihanan
väkiya	vākya		Sentensya
vesak	vaiṣākha	Visakha	Vesak
veses	viśeṣa	visesa	espesyal
viyarana	vyākarana		gramar
yakā	yakṣa	yakkha	yaksha
yatura	yantra	yanta	makina
yiva	jīva	jīva	buhay

Hilingon man

• Uusipon nin linguwistika kan pang-irarom na kontinente nin Indyano