Temperatura

An temperatura o kainitan (Ingles: temperature) iyo an kasukulan kan kainitan o kalipotan nin sarong bagay, arug kan mga gikan sa lawas nin sarong tawo asin sa istado nin panahon. Sa kahulugang makasiyensya, an temperatura iyo an pisikal na dakul o kantidad na naglaladawan kun gurano karikas minahiro an mga molekula sa laog kan sarong materyal o bagay.

Duwang termometro na nagpapahiling nin temperatura sa pagsukol na Celsius asin Fahrenheit.

Pagsukol

Pupuwedeng gamiton an sarong termometro ngarig maaraman an temperatura, an libel kan init o lipot. Harus pigsusukol an temperatura sa paagi nin mga degri kan Celsius (°C). Sa Estados Unidos, harus piggagamit an mga degri o gradong Fahrenheit (°F). Minsan man na piggagamit kan mga siyentipiko an mga degring Kelvin (K) para magsukol nin temperatura.

Huni an pirang mga kaaraman kasugpon kan kainitan:

• Nananagas o nagyeyelo an tubig sa temperaturang 0 °C, 32 °F, o 273.15 K.

• An panglaog na temperaturang kan lawas nin tawo iyo harani sa 37 °C o 98 °F.

• Nagkakalakaga an tubig kapag uminabot na sa 100 °C, 212 °F, o 373.15 K.

• Ang pinakamalipot na temperatura iyo an absolutong sero na yaon sa 0 K, 459 °F, o 273.15 °C.

Relasyon sa enerhiya

Bibrasyon nin mga partikulo huli sa epekto nin temperatura

Kakaiba an temperatura hale sa init, huli ta sarong enerhiya an init na naghihiro o nagbabalyo hale sa sarong bagay pasiring sa iba pang bagay. Sarong sukol an temperatura nin mga hiro o bibrasyon nin mga molekulang nasa laog nin sarong bagay. Kapag may halangkaw na temperatura an sarong bagay, may boot-sabihon na marikas an ordinaryong rikas kan mga molekula kaini.

Kagamitan

Kapag mas dakula an diprensya o pagkakaiba kan temperatura sa tahaw nin sarong bagay asin kan kapalibotan kaini, mas dakul na init an kaipohan ngarig makagibo nin arug o kaparehong temperatura. Alagad pupuwede o posibleng magkaigwa nin malipot na bagay (mas hababang temperatura) na nangangaipohan nin mas hababang init kaysa sarong mas mainit na bagay (mas halangkaw na temperatura) ngarig magin mainit ini. Huli ta ini igwang mas dakul na kapasidad nin init para sa sarong malipot na bagay, kaya mas dakul na init an kaipohan ngarig magin mainit ini. Halimbawa, mas dakul na kapasidad nin init an sarong kilogramo nin tubig kaysa sa sarong kilogramo nin bakal. An boot ipahatod kaini na mas dakul na enerhiya an kaipohan ngairg magin mas mainit nin 1 °C kaysa sa kinakaipohan ngarig magin mas mainit nin 1 °C an bakal.

Saro man na importanteng elementong pangklima an temperatura. Kasugpon ini sa dakul nin enerhiya kan init na yaon sa duros. Piggagamit an mga "mapang isotermo" ngarig maipahiling an hiro kan paglakop o distribusyon nin temperatura sa sarong lugar. Magkairiba an temperatura sa laog nin manlainlian na mga kapanahunan asin mga lugar.

Naaapektuhan ini nin mga:

• insulasyon
• mga latitud
• distribusyon kan kadagaan asin dagat
• bulos nin karagatan
• yayaon na mga duros
• takop nin urap
• altitud
• aspekto

Hilingon man

• Enerhiya
• Presyon (Pressure)