Nani Wartabone

Si Nani Wartabone (ika-30 nin Enero 1907 – ika-3 nin Enero 1986) sarong politiko gikan sa Gorontalo na pigdeklarar na saro sa Nasyunal na Heroe kan Indonesya kan 2003. Naimbuwelto si Wartabone sa trabahong sosyal bilang sekretaryo kan Jong Gorontalo sa Surabaya kan 1923. Limang taon an nakalihis, naging chairman siya kan sanga nin Gorontalo kan Partido Nasyunal kan Indonesya (PNI). Pigdeklarar niya an katalingkasan kan Gorontalo sa ika-23 nin Enero 1942, tolong taon bago an proklamasyon kan katalingkasan kan nasyon na Indonesya kan ika-17 nin Agosto 1945. Pagkatapos kan katalingkasan, parte siya kan mga puwersa na kun sain nagtapos an aklas nin Permesta kan pirang mga opisyal nin suldados kan 1958.

Nani Wartabone
Potrait ni Nani Wartabone
Kamundagan	Abril 30, 1907 Belanda Suwawa, Hindia Belanda
Kagadanan	Enero 3, 1986(1986-01-03) (edad 78) Indonesia Suwawa, Indonesia
Lulubngan	Desa Bube Baru, Suwawa
Nasyunalidad	Indonesya
Trabaho	Politiko
Mga taon na aktibo	1923–1986
Relihiyon	Islam
Mga gawad	Pahlawan Nasional Indonesia

Amay na pagkabuhay

Aki si Nani Wartanobe ni Zakaria Watabone, na sarong opisyal na nagtatrabaho para sa Netherlands Indies Government. Hali man sa sarong marangal na ginikanan an saiyang ina. Dawa na nagtatrabaho an saiyang ama sa Dutch, igwa siyang ibang panta'naw sa mga parasakop. Habo niyang magduman sa eskwelahan nin huli ta segun saiya, sobrang pigluluwalhati kan saiyang mga paratukdo na mga igwang nasyonalidad na Dutch an nasyong Kasulnupan dangan pinapasupog an nasyon kan Indonesya. Pigpatalingkas niya man minsan an mga preso nin huli ta dae siyang puso na mahiling an mga tawong pigpaparusahan.

Pakikibaka asin Hiroon

Nagpoon si Nani Wartabone na aktibong naglaban para sa Indonesya poon kan mag-adal siya sa Surabaya. Itigtugdas niya pagkatapos an iribahang Gorontalo Jong sa Surabaya. Kadtong 1928, nagbalik siya sa Gorontalo asin nabuo an sarong asosasyon nin parauma ("hulanga"). Makintal sa mga miyembro kan hulanga an sarong pagmati nin nasyonalidad. Nagtugdas man siya nin mga sanga nin PNI asin Partindo. Matapos mabuta an duwang iribahan, naaging aktibo si Nani Wartabone sa Muhammadiyah.

Sa Persyarikatam Muhammadiyah, medyo aktibo si Nani Wartabone asin nagigibong mahiro an mga rida kan organisasyon.

Sa biograpiya ni Nani Wartabone na pinagsaro kan FKIP Unsrat sa Gorontalo (1985), pigsabi na poon pa kadtong 1930, su Nani Wartabone kaiba si Imam A Nadjamuddin naggibo nin inisyatiba tanganing maitugdas an grupong Muhammadiyah Suwawa. An mawuton ni Nani Wartabone na makalaog sa Muhammadiyah tanganing idirekta an mga Muslim na magsunod sa totoong mga tukdo kan Islam, tanganing an mga pana'naw na nakakaiba sa Islam, pwedeng maibsan asin pwedeng mag-iriwal nin magkakairibahan an mga tawo tanganing makua an katalingkasan. Piggamit niya an pagkakataong mangadal sa paagi kan mga aktibidad kan Muhammadiyah Tabligh sa mga baryo, bilang kadagdagan sa paghahatod nin mga tukdo kan Islam, pinurbaran man niyang hikayaton an kamalayan sa politika kan mga tawo na magkasaro para sa sarong independiyenteng Indonesya. Naging sobrang mahilig an mga tawo kan Gorontalo sa mga lektura ni Nani Wartabone. Kung aram kan komunidad na an nagtatao nin sarong da'wah sainda iyo si Nani Wartabone, maabot sinda in grupo tanganing mag-atendir asin magdangog sa tabligh. Kaya, an saiyang aktibidad nin misyonaryo pirming pigbabantayan kan pulisyang Olandes. Sa katotoohan, pirang beses na pigsabihan kan gobyerno kan Olandes sa paagi kan saiyang tugang na si Ayuba Wartabone, na nagsisirbi man na Wedana Gorontalo, nagtao nin sarong paisi para ki Nani Wartabone na relatibo sa saiyang mga aktibidad nin da'wah, kaiba an banta kan ipapaapon kung siya padagos oa nanggad sa saiyang aktibidad sa saiyang asosasyon.

Mga pangyayari sa Patriotikong Aldaw Enero 23, 1942

Dai nahaloy, nadangog ni Nani Wartabone na pig-okupar na kan mga Hapon an Manado. An mga Olandes nagdulag paduman sa Poso. Ini an nagkawsa sa Olandes sa Gorontalo na matakot asin naghanda sa paghali sa paagi kan enot na panunulo sa daga. Namati niya an pag-abot kan oras kan panlaban kontra sa Olandes.

Kadtong Enero 22, 1942, pigsuluan kan mga Olandes an Kalio motorboat asin warehouse nin kopra sa daungan. Sa pagkakaaram kaini, naghanda siya nin mga armas dangan mga huben na kalalakihan. Biyernes nin aga, Enero 23, 1942, nag-abot gikan Suwawa sa Gorontalo an mga tropa na pinamumunuan niya. Sa kasagsagan kan dalan, dakol na mga tawo an nagbali. Sa oras na 09.00 nin pagkaaga, naaresto gabos na mga opisyal na Olandes sa Gorontalo. Pagkatapos kaiyan, pinamunuan niya an mga tawo na ibaba an wagayway kan Olandes dangan itaas an puti asin pulang wagayway na pigsabayan pa ka kantang Indonesia Raya. Dangan naggibo siya nin sarong pataratara:

“ Sagkod ngunyan, Ika-23 nin Enero 1942, kitang mga tawo kan Indonesya na yaon digdi, independensya na, talingkas, talingkas na sa pananakop kan ibang nasyon. An satuyang wagayway iyo an Merah Putih, an satong nasyunal bna kanta iyo an Indonesia Raya, pigkua na kan gobyerno kan Olandes an nasyunal na gobyerno ”

Kadtong Hapon, pinangenotan ni Nani Wartabone an sarong pag-uulay tanganing mamukna an Gorontalo Government Headquarters o Pucuk Pimpinan Pemerintahan Gorontalo (PPPG) na minaganap bilang House of Representatives o Badan Perwakilan Rakyat (BPR) asin naluklok si Nani bilang chairman kaini. Pagkalihis kan apat na aldaw, pinalipat ni Nani Wartabone an mga tawo sa sarong higanteng urulay sa Gorontalo Great Land. An layunin kaini tanganing mapamantinir an ipinahayag na katalingkasan sa anumang peligro.

Kang magkaigwa nin kapangyarihan an Hapon sa Indonesya, pig-aresto si Nani Wartabone dangan nakulong sa Manado sagkod Hunyo 1944. Utro siyang nakulong asin ipiglipat sa Morotai, pagkatapos sa Cipinang Prison, Jakarta, huli ta sa paghabo na itao an kapangyarihan sa Australya bilang minalawas nin mga Kaalyado. Pinakawalan siya kadtong Disyembre 23, 1949.

Piggogobyernohan kan Hapon an Gorontalo

Monumento ni Nani Wartabone na nakabugtak sa Syudad kan Gorontalo

Sarong bulan matapos an "Proklamasyon kan Nasyunal na Katalingkasan" sa Gorontalo, nagpoon na maglupad an mga tropang Hapon. Kadtong Pebrero 26 sarong barkong panggera kan Hapon na naghali gikan sa Manado na naka-angkla sa daungan kan Gorontalo. Iniimbitaran ni Nani Wartabone an mga tropang Hapon sa paglaom na makakatabang an saindang presensya sa PPPG. Naging kabaligtadan ini, imbis ipinagbawal kan Hapon an pagtataas kan wagayway na Pula asin Puti dangan pighagad na an mga residente kan Gorontalo, handang magsumite sa Hapon.

Dai nagtugot si Nani Wartabone sa kahagadan na ini. Anupaman, huli sa dai niya kayang magmontra sa mga Hapon, napagdesisyunan niyang maghali sa syudad nin Gorontalo asin magbalik sa saiyang banwaan na Suwawa, ning mayong paglipat kan soberanya.

Sa Suwawa, nagpoon si Nani Wartabone na mamuhay nin simple sa paagi kan pag-ooma. Makipagtabangan an mga tawo ki Nani Wartabone dangan sa wakas nagsagibo nin welga nin masa kaya an Gorontalo garo sarong syudad nin mga gadan. Nahiling an sitwasyon na ini, nagsagibo an Hapon sa paagi kan mga kasabwat kaini nin panraraot-puri, na nag-udyok si Nani Wartabone sa mga tawo na magrebelde kontra sa Hapon.

Bilang resulta kan panraraot na idto, si Nani Wartabone, naaresto sa wakas kadtong Disyembre 30 1943 asin pigdara sa Manado. Digdi, nakaekperyensya si Nani Wartabone nin mga manlaenlaen na mga pagpapasakit. An saro sa mga pasakit kan Hapon na namantinir pa langgad sa girumdoman o memorya kan mga tawo kan Gorontalo sagkod sa aldaw na ini, kang ipigtanom si Nani Wartabone bilog na aldaw apwera sa payo sa baybayin sa likod kan sa ngunyan na Gobernador kan Amihanang Sulawesi. Para sa haros sarong aldaw nagkawat an payo ni Nani Wartabone nin mga alon asin tipasi kan baybay. Pigpalaya man lang kan Hapon si Nani Wartabone kadtong Hunyo 6, 1945, nang magpoon na magbutwa an mga pagigirumduman pagkadaog kan Hapon gikan sa Mga Kaalyado.

Pagkadaog kan Hapon

Pagkatapos kan pasuko sa mga kaalyado, pigrerespeto pa langgad kan Hapon si Nani Wartabone bilang sarong lider kan mga namamanwaan kan Gorontalo. Pinatotoohan ini sa paagi kan pagsuko kan gobyernong Gorontalo gikan sa Hapon paduman ki Nani Wartabone kan Agosto 16 1945. Poon kan aldaw na ito, naglupad pabalik an Saka Merah Putih sa Gorontalo pagkatapos kan mademote ini kan Hapon poon pa kan Hunyo 6, 1942. Kakaibahon, pagkatapos kan paglipat kan kapangyarihan, dai nag-aaram sinda Nani Wartabone asin kan mga tawo kan Gorontalo an manonongod sa Proklamasyon kan Independensya kan Indonesya sa Jakarta kan minasunod na aldaw. Naaraman lang ninda ini kan Agosto 28, 1945.

Tanganing pakusugon an nasyunal na gobyerno sa Gorontalo na nakua sana gikan sa mga kamot kan mga Hapon, hinikayat ni Nani Wartabone an 500 na huben na lalaki tanganing maging seguridad asin puwersa nin depensa. Nila'gan sinda nin mga nakuanang armadas hali sa Hapon asin Netherlands. Pigsanay an puwersang ini ni Nani Wartabone mismo, mantang an kinamumugtakan kan pagsasanay, nakasentro sa Tabuliti, Suwawa. Napaka estratehiko an rehiyon na ini, nasa sarong burol na napapalibutan nin kadakol na sararadit na burol, asin pwedeng masubaybayan an bilog na syudad kan Gorontalo. Sa lugar man na ini, nagtindog an mga kadto pang mga hadi kan Gorontalo kan saindang mga kuta.

Matapos maresibi an barita kan proklamasyon sa Jakarta, kadtong ika-1 nin Setyembre 1945 namukna ni Nani Wartabone an Nasyunal na Konseho sa Gorontalo bilang sarong lehislatibong katabang tanganing tabangan an lider kan pamahalaan. Binubuo an 17-miyembro nin lupon nin mga klero, lider nin komunidad asin lider nin partidong pampulitika. Si Gustaaf Adolf Maengkom na naging Ministro nin Hustisya kan Republika kan Indonesya asin si Muhammad Ali na naging lider kan Customs asin Excise sa Tanjung Priok an duwa sa 17 na miyembro kan lupon.

Nadakop kan Olandes

Sa kasamaang palad, an sitwasyon na ini dai naghaloy nin huli ta sa paglaog kan mga kaalyado. Sa mga Olandes na nakisakay sa Mga Kaalyado kan oras na ito, saro si Nani Wartabone sa seryosong banta sa saindang intensyon na sakupon utro an Indonesya lalo na an Gorontalo. Nagpanggap sindang iniimbitaran si Nani Wartabone na makipag-ayos kan Nobyembre 30 1945 sa sarong kaalyadong barkong, dangan pigdakop siya kan mga Olandes. Tulos-tulos na pigdara si Nani Wartabone sa Manado.

Sa presensiya kan Korte nin Militar kan Olandes sa Manado, pigsentensyahan si Nani Wartabone nin 15 taon sa preso sa pagtatraydor kan Enero 23, 1942. Gikan sa kulugan sa Manado, pigdara si Nani Wartabone sa Morotai na kun sain piglipat sa kulungan nin Cipinang sa Jakarta kan Disyembre 1946. Kagsarong aldaw sana sa Cipinang, pigkulong utro si Nani sa Morotai. Digdi nagsapo na naman siya nin marahas na pisikal na pagpapasakit gikan sa pangrakyadang suldados kan Olandes. Sa Morotai, pigbalik na naman siya sa Cipinang, sagkod pigpaluwas kan Enero 23 1949, pagkatapos kan pagmidbid kan soberanya kan Indonesya.

Pagbabalik sa Gorontalo

Kan Pebrero 2, 1950, nakatungtong na naman si Nani Wartabone sa Gorontalo, sarong nasyon na pinaglaban para sa katalingkasan. Pigtanggap kan mga tawo asin kan Nasyunal na Konseho na nakipaglaban sa saiya na presensya na igwang pagmati nin kagalakan na may halong emosyon asin luha. Sinabat nin may magaan na boot an barkong Bateku na nagdara ki Nani Wartabone sa tahaw nin dagat kan mga tawo kan Gorontalo. Pagkatapos pigdara si Nani Wartabone hali sa daungan tanganing darahon sa palibot kan syudad sa sarong diwa nin pagiging makabanwaan.

Ipinangako kan mga tawo an katapatan na maging lider kan gobyerno. Alagad kinontra ni Nani Wartabone an porma kan gobyernong Republik Indonesia Serika (RIS) na nag-iiral sa oras na idto. Nasa State of East Indonesia an Gorontalo mismo. Segun sa saiya, sarong papet na gobyerno sana an RIS na mawot kan mga Olandes tanganing mamantinir na nakabanga asin madalion na makontrol utro an Indonesya.

Ipiglipat utro ni Nani Wartabone an mga tawo kan Gorontalo sa sarong dambuhalang pag-uurulayan kadtong Abril 6, 1950. An obheto kan dambuhalang pag-uurulayan na ini tanganing habuan an RIS asin magbali sa Republika kan Indonesya. Ipinabisto kanpangyayaring ini na an Gorontalo iyo an enot na teritoryo kan Indonesya na nagpahayag kan paghabo sa RIS.

Sa panahon na ini sagkod 1953, ipinagkatiwala si Nani Wartabone nin dakol na mga importanteng posisyon, kabali an pamayo kan gobyerno sa Gorontalo, an Naghihirong Pamayo kan Rehiyon nin Amihanan na Sulawesi, asin sarong miyembro kan DPRD kan Amihanan na Sulawesi. Pagkatapos kaiyan, pinili ni Nani Wartabone na mamuhay sa saiyang baryo na Suwawa. Digdi nagbalik siya sa umahan dangan nagpadakula nin mga hayop garo kan mga ordinaryong parauma sa mga tago na lugar.

Labanan kontra sa PERMESTA

Nabalisa na naman ang katoninongan nin buhay ni Nani Wartabone bilang sarong parauma kan an magmua nin kapangyarihan an PRRI / PERMESTA sa Gorontalo pagkatapos ni Lt. Col. Ventje Sumual asin ipinahayag kan saiyang mga kaamigo an pamahalaan na PRRI / PERMESTA sa Manado kadtong Marso 1957. Naging makusog utro an kaluluwa kan pagiging makabanwaan ni Nani Wartabone. Pinangenotan niya otro an masa kan mga tawo asin kaakian na makua otro an kapangyarihan kan PRRI / PERMESTA sa Gorontalo asin ibalik ini sa sentral na gobyerno sa Jakarta.

Sa karaotan nin palad, dai pa gayong makusog an mga puwersa ni Nani Wartabone kaysa sa mga pwersang rebelde. Samakatuwid, nagpirit na maglaog sa kadlagan an saiyang pamilya dangan mga tropa tanganing makadulag sa pananambang kan hukbo nin mga rebelde. Sa panahon kan gerang gerilya na ini, pig-aapod an mga tropa ni Nani Wartabone na "An mga puwersa nin kadlagan".

Naggamit si Nani Wartabone nin manlaen-laen na mga paagi tanganing makakua siya nin mga armas asin tropa gikan sa Sentro. Kadtong bulan nin Ramadan kan 1958, nag-abot an tabang kan mga tropa nin hukbo hali sa Brawijaya 512 Battalion na kinakapotan ni Kapitan Acub Zaenal asin mga tropa hali sa Detachment 1 Battalion 715 Hasanuddin na pinangenotan ni Kapitan Piola Isa. Mabalos sa tabang kan duwang puwersang ini hali sa Subangan na Haba asin Habagatan na Sulawesi, nakua utro ni Nani Wartabone an gobyerno sa Gorontalo gikan sa mga kamit kan PRRI / PERMESTA kadtong katahawan kan Hunyo 1958.

Politiko

Pagkatapos na madaog an PRRI / PERMESTA sa Gorontalo, pinagkatiwalaan utro si Nani Wartabone na magkapot nin mga importanteng posisyon. Halimbawa na sana, bilang sarong Residente kan Amihanan na Sulawesi sa Gorontalo, dangan sarong miyembro kan DPRGR bilang sarong grupo nin deligado kan parabukid. Pagkatapos kan mga pangyayari nin G30S kan 1965, nagbalik si Nani Wartabone tangáning magtindog sa vanguard kan mga tawo kan Gorontalo sa orden tanganing mahali an mga gamot kan komunismo sa rehiyon.

Kagadanan

Si Nani Wartabone, na dating miyembro kan MPRS Rl, sarô na miyembro kan National Drafting Council asin sarong miyembro kan DPA, naging sarong buta na mata kaiba an Pambiyernes na pamibi tanganging mamibi kan Enero 3, 1986, bilang sarong parauma sa sarong tago na nayon, Suwawa, Gorontalo.

Mga onra

Sa komerasyon kan aldaw nin mga Heroe kan 2003, ipigtao ni Presidente Megawati Soekarnoputri an titulo na Nasyunal na Heroe ki Nani Wartabone sa paagi kan saiyang tagapagmana, pigrerepresentar kan saro sa saiyang mga aking lalaki na si Hi Fauzi Wartabone, sa State Palace kan ika-7 nin Nobyembre 2003. Pigdeklara si Wartabone nin Nasyunal na Heroe base sa Presidential Decree No. 085 / TK / 2003 na pigpetsahan kan Nobyembre 6, 2003.

Tanganing komemoran an saiyang pakikibaka sa Syudad nin Gorontalo, ipigtindog an Tugu Nani Wartabone tanganing magirumdonan kan mga tawo kan Gorontalo an historikong pangyayari kan Enero 23, 1942.

Panluwas na takod

• Riwayat hidup Nani Wartabone (indones)
• Tugu Nani Wartabone (indones)
• Situs resmi Provinsi Gorontalo