Umang
An umang (Ingles, hermit crab) yaon sa superfamilia na Paguroidea. Inaapod ining mga decapod crustaceans. An umang nagkakakan nin mga algae, mga ati-ati o mga dahondahon.
An kadaklan na species kaini may halaba, malomhok, asin hanakhanak na hawak na saindang tinatago’ sa mga magdarapo' sa paagi nin pagsulok sa mga tibulakang mayo na nin laog, arog kan sa mga guling-guling, mga atol, mga buko' o mga buskay. Sinasabing igwang sobra sa limang gatos na species ini alagad an kadakulan kaini nag'eerok sa mga askad na tubig- sa bahora, sa mga pampang dagat o sa dagat na mismo. Sa mga tropikal na lugar, may nakukuang mga umang na sa daga nag'eerok
Mga tibulakang eneerokan
baguhonAn umang sa bilog na pagkabuhay niya nakiki'estar sana sa mga tibulaka nin ibang hayop na nagadan na. Asin huli ta ini nagdadakula sa tamanyo, napipiritan na maghubo sa iba naman na tibulaka na mas daro-dakula. Depende sa lugar na saindang namumugtakan, minsan grabe an kompetensya asin pag'aragawan sa estaran na tibulaka ta kun kulang ini kumpara sa bilang kan mga umang na nangangaipo.
An umang na saditsadit an nasulokan maluya an pagtalubo kun ibabaing duman sa nakasulok sa haluag o dakula na tibulaka. An darakula nang umang na may darakulang "harong" kumbaga, pinapabayaan na an likod ninda estaran kan sea anemones ta ini naalaw sa mga magdarapo' asin iyo man an nakakan kan mga tada' na kakanon ninda.
Inaalag an umang
baguhonAn ibang mga species na marino kan umang komun nang ginigibong alag. Ini ikinakaag sa aquarium. Sa mga 15ng terrrestial na species sa kinaban, ining minasunod an parating inaataman komo alag: umang sa Carribean (Carribbean hermit crab, Coenobita clypeatus), Australyanong umang sa daga (Coenobita variabilis), asin an Ecuador na umang (Coenobita compressus).
An mga species na ini mga para'arahit ta kinakakan an mga ati asin algae.
An huna kan iba pangmadalian sanang mga alag ini. Alagad an iba kaini nahaloy na maray an buhay. Kun maray an trato halimbawa, an Coenobita clypeatus naabot sa edad na 23 anyos. May iba pang species naabot 32 anyos an buhay.
An mga tibulaka na tinitinda para sa mga ataman na umang ngane magtao nin kaalingan, pinipintahan nin kun ano-anong desinyo para magsarosangle' sa paghiling kan para'ataman.
Alagad, ini ginagamit sa Filipinas na paon sa pagbabanwit o pagsisira'.
