Tataramon na Mori
Duman sa broad na pagmati, an Mori saróng pantahob na termino na piggagamit tanganing tukuyon pankolektibo sa duwang mga tataramon kan Sentral Sulawesi: Mori Bawah asin Mori Atas. Minsan sa saróng pantolong tataramon, kaiba man an Padoe.
| Mori | |
|---|---|
| Katutubo sa | Indonesya |
| Rehiyon | Sulawesi |
Katutubong mga parataram | (33,000 pigbanggit 1988–1991)[1] |
| Mga kodigo nin tataramon | |
| ISO 639-3 | Manlaen-laen:mzq – Mori Atasxmz – Mori Bawahpdo – Padoe |
| Glotologo | mayó |
Uusipon kan termino baguhon
Pan'orihinalmenteng pigtutukoy lang an terminong 'Mori' sa ngunyan na mga angkan na nag-eerok sa itaas na kurso kan Salog Laa sa Sentral Sulawesi, itong mga tawo nin Mori Atas o 'Itaas na Mori' ngunyan. Pagkatapos kan imposisyon kan pamamahala nin kolonyal na Olandes kan amay na ikaduwampulong siglo, an pangaran minasaklaw na iiba an mga tawo na nag-eerok pasubangan na nasa Ibabang kurso kan Laa asin sa watershed nin Tambalako (Mori Bawah o 'Ibabang Mori' ngunyan), dangan pasur sa mga tawo na nakapalibot sa Danaw Matano (kaiba an Padoe). Dawa an mga tataramon kan mga lugar na ini magkakaiba, nagheheras an mga tawo nin pararehas na kultura, asin kan oras na'to nagkasararo man sa irarom kan makapangyarihan na parapamahala na si Marundu.
Sa ngunyan na aldaw, pigrebersa an sitwasyon. Ngunyan an 'Mori' sa saiyang piot na pagmati minatukoy panprinsipal sa tataramon na Mori Bawah, dangan dawa na dakulang pan'espesipikal sa diyalektong Tinompo, na kun saen mga kolonyal na otoridad an pigpromote bilan saróng estandarde sa buong lugar.[2]
Klasipikasyon asin convergence baguhon
Gamit an metodong panhistoriya-komparatibo kan linguwistiko, pigdemostrar ni Mead na igwang suanoy na tataramon an nagbabanga sa enterong lugar kan Mori.[3] Magkaano-ano na maray an Mori Atas asin Padoe sa tataramon na Tolaki kisa duman sa Mori Bawah, mantang an Mori Bawah nagheheras sa pinaka linguistic affinities sa Bungku asin sa iba pang mga tataramon kan subangang baybayon kan Sulawesi, arog kan Wawonii asin Kulisusu. Malinaw an mga gurang na asosasyon sa mga pagkadurugtong-dugtong o patterns kan pagheras nin pagsanglé nin tanog, asin apparent man sinda sa mga set nin set nin pananglî o pronouns.
Halimbawá lang, an mga minasunod na mga table nakaligtas an mga independenteng pananglî (independent pronouns) sa limang mga tataramon.[4] Sa table na ini mahihiling na an Mori Bawah independent pronouns haranihong resemble sa Bungku, mantang an Mori Atas asin mga pananglî nin Padoe na haranihon duman sa Tolaki.
| Tolaki | Padoe | Mori Atas | Mori Bawah | Bungku | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1s | inaku | iaku | iaku | ongkue | ngkude |
| 2s | inggo'o | iiko | iiko | omue | munde |
| 3s | ie'i | umono | iwono | onae | nade |
| 1p excl | inggami | ikami | ikami | omami | mami |
| 1p incl | inggito | ikito | ikito | ontae | ntade |
| 2p | inggomiu | ikomiu | ikomiu | omiu | miu |
| 3p | ihiro | umboro | iworo | ondae | ndade |
Sa kagaanan kan mga pagkakaiba kato, improbable ini na an mga tataramon na Mori Atas asin Mori Bawah pan'inheretibong nagkakaintindihan. Alagad, tibaad sa bugkos nin kultural, komerso, asin intermingling kan saindang mga populasyon sa paagi kan lokal imigrasyon, an mga tawo nin Mori Atas asin Mori Bawah pamilyar sa lambang saróng mga tataramon, asin an mga tataramon nagbabanggaan sa mga termino kan saindang mga wordstock, na mahihiling sa panrelatibong halangkaw na mga porsiyento kan pigheheras na panleksikong pagkakaparehas.[5]
Mga Toltolan baguhon
- ↑ Mori Atas sa Ethnologue (18th ed., 2015)
Mori Bawah sa Ethnologue (18th ed., 2015)
Padoe sa Ethnologue (18th ed., 2015) - ↑ Esser, S. J. Phonology and Morphology of Mori, translated from the Dutch version of 1927–1933 (Dallas: SIL, 2011), pp. 2 ff.
- ↑ Mead, David. Proto-Bungku-Tolaki: Reconstruction of its phonology and aspects of its morphosyntax. (PhD dissertation, Rice University, 1998) p. 117
- ↑ Mead, David. Proto-Bungku-Tolaki: Reconstruction of its phonology and aspects of its morphosyntax. (PhD dissertation, Rice University, 1998) p. 145
- ↑ Mead, David. The Bungku Tolaki Languages of South-eastern Sulawesi, Indonesia (Canberra: Pacific Linguistics, 1999), pp. 35, 53.