Tangid

An Tangid (Cananga odorata), sarong tinanom na nagkakahoy asin bistong maray sa saiyang giyaw na mga burak na nangangamyong biyô sa hamot kun tigbururakan. Sarong tinanom na tropikal, ini tubong tal sa Indya, ibang parte kan Indochina, Malaysia, Filipinas, Indonesya, Myanmar, Thailand, Cambodia, Laos, Papua New Guinea asin sa Queensland kan Australya. An mayor na npakinabang kaini ta ginigibo ining olor o pahamot. An saiyang asayti na pinugâ sa burak ginagamit man sa aromatherapy. Inaapod man ining cananga tree, fragrant cananga, Macassar-oil plant o perfume tree (sa Ingles), ilang-ilang (ibang parte kan Filipinas), asin kenanga sa Bahasa Indonesia.^[1]^[2]

Deskripsyon

An tangid marikas magtalubo, wararak an saiyang mga sanga na nagloloyloy asin ining tinanom na ini nataas abot 30 na metro. Ini napagkukuan nin tabla gamit sa konstruksyon asin nin mga awat na pwede gibohon lubid asin an mga burak napupugaan nin asayti nagigibong olor. Ini pig'aataman man sa natad bilang ornamental. Igwa man ining pandak na specie (var. Fruticosa (Craib) Sinclair) na nalangkaw sanang 1.5 metro. Ini nagbuburak bilog na taon pero daing binubunga.^[3]

An burak kaini arok na giyaw, an bunga matilabang bilogon na kulang sarong pulgada an laba, asin kolor itom. Lambang bunga naglalaman nin poon sa duwa abot sa walong pisog.

Pag an burak nagbu'kad na, sa enot bako pang mahamot asin an petalo mga berde pa na may buhok-buhok; an berdeng petalo naralakbang sa laog nin 15 abot 20ng aldaw asin naarok nang giyaw. Sa panahon na ini an mga burak napoon nang mangamyo. An tinanom na ini namumurak bilog na taon pero depende sa klima orog na kun nag'agi nin tig'init na grabe.^[4]

Pansalak sa mga kakanon

An asayti pinuga' sa burak napapakinabangan kan industriya nin kakanon. Mala ta ini pantaong namit sa peach asin apricot. Ginagamit man ini sa mga dulse, icing, mga tinapay, sa inomon asin sa babulgam. ^[5]

Medisina

An asayti sa burak nagsisirbing antifungal, panhaleng gatol sa kublit, panlinig sa lugad, asin pampaturog, nakaka-ina nin tension, nakakapababa nin presyon nin dugo asin nakakapahaleng kalentura. Sinasabi man na nakakabuhay sa libido. Sinasalak man ining sangkap sa paggibo nin sabon, ha'nos.^[6]