Seda

Seda
	; ;
	(1) Sarong pinta sa Suanoy na Tsina na nagdedepikta nin mga babaying nag-iinspektar nin sedang tela. (2) An apat sa mga pinakaimportanteng domestikadong mariposa para sa seda. (3) Sarong halimbawa nin pamaypay na gibo sa seda.

An seda (Ingles: silk) iyo sarong natural na protinang fiber, kun sain an nagakapirang porma iyo pupuwedeng matahi pasiring sa tela. An protinang fiber kan seda iyo pigbibilog nin harus kan fibroin asin nahihimo kan sarong insekto na larvae ngarig makaporma nin mga cocoon.^[1]

An pinakabistadong seda iyo an nakukua sa mga cocoon nin mga larvae sa "mulberry silkworm" Bombyx mori na nakatago sa kaptibidad (serikultura). An nagkikintab na panluwas nin seda iyo huli sa triyangular na garu prismo na istraktura nin sedang fibre, na minatugot sa sedang bado na magreprakto nin paabot na liwanag sa manlainlain na angulo, kaya ngani nakakahimo ini nin manlainlain na kulay.

Etimolohiya

An katagang Ingles para sa seda na "silk" iyo gikan sa Daan na Ingles na "sioloc", Suanoy na Griyego na σηρικός (serikos) o "silken", na hale sa Asyanong gunuan—pagkomparahon an Mandarin sī "silk", Manchurianong sirghe, asin Mongolianong sirkek.^[2]

Produksyon

An seda iyo nahihimo nin nagkapirang mga insekto; pero sa kadakulaan, an seda sana nin "moth caterpillars" an piggagamit sa industriya nin tela. May mga pag-aadal sa iba pang mga klase nin seda, na nagkakaiba sa molekular na libel.^[3] An seda iyo nahihimo nin harus kan larvae nin insekto na minaagi sa kompletong metamorphosis, pero an ibang insekto, arug kan webspinners asin raspy crickets, iyo naghihimo nin seda sa bilog nindang buhay.^[4] An produksyon nin seda iyo nangyayarui man sa hymenoptera (bees, wasps, asin tanga), silverfish, mayflies, thrips, leafhoppers, amamanggi, lacewings, fleas, langaw, asin midges.^[3] An iba pang mga klase nin artropodo naghihimo nin seda, pinakanotable an mga baryente ini araknido, arug kan mga lawa.

Proseso kan paggibo nin seda sa Tsina

An mga sedang ulod asin dahon nin mulberry pigkaag sa trey.
An mga twig frame para sa mga sedang ulod iyo pigpreparar.
Pigtimbang an mga cocoon
An mga cocoon iyo pigbuntog asin pigpururapot.
An seda iyo pigtahi gamit an loom.

Hilingon man

Mga panluwas na takod

Toltolan

↑ "Silk". The Free Dictionary By Farlex. Retrieved 2012-05-23.
↑ "Silk". Etymonline. Archived from the original on 14 December 2013. Retrieved 2012-08-27. Unknown parameter |url-status= ignored (help)
↑ ^3.0 ^3.1 "Insect silk: one name, many materials". Annual Review of Entomology 55: 171–88. 2010. doi:10.1146/annurev-ento-112408-085401. PMID 19728833.
↑ "Silk from Crickets: A New Twist on Spinning". PLOS ONE 7 (2): e30408. 2012. doi:10.1371/journal.pone.0030408. PMID 22355311. Bibcode: 2012PLoSO...730408W.

Pinopoonan an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[1] "Silk". The Free Dictionary By Farlex. Retrieved 2012-05-23.

[2] "Silk". Etymonline. Archived from the original on 14 December 2013. Retrieved 2012-08-27. Unknown parameter |url-status= ignored (help)

[Sutherland_TD,_Young_JH,_Weisman_S,_Hayashi_CY,_Merritt_DJ_2010_171–88-3] 3.0 ^3.1 "Insect silk: one name, many materials". Annual Review of Entomology 55: 171–88. 2010. doi:10.1146/annurev-ento-112408-085401. PMID 19728833.

[4] "Silk from Crickets: A New Twist on Spinning". PLOS ONE 7 (2): e30408. 2012. doi:10.1371/journal.pone.0030408. PMID 22355311. Bibcode: 2012PLoSO...730408W.

[1]

[2]

[3]

[4]


(1) Sarong pinta sa Suanoy na Tsina na nagdedepikta nin mga babaying nag-iinspektar nin sedang tela. (2) An apat sa mga pinakaimportanteng domestikadong mariposa para sa seda. (3) Sarong halimbawa nin pamaypay na gibo sa seda.