Iskultura

An iskultura (Ingles: sculpture) iyo an sanga sa arte biswal na pinapahiling asin trinatrabaho sa tolong dimensyon. Bilang tolong dimensyon an presentasyon, ini nasusukol sa dimensyon nin langkaw, lakbang asin rarom. An matibay asin matágal na mga proseso iskultural dati nagamit nin paglabra (an pagsapsap asin pag'ina nin materyal), an pagmomodelo (an pagdugang nin materyal, arog kan dalipay siring man pagdugang sa gapo, metal, seramik, kahoy asin iba pang mga materyal. Alagad, pagtangka nin Modernismo, nagkaigwang haros libre-libreng pag'usar nin anoman na materyal asin proseso. Dakulon na klase nin materyal pwedeng pagtrabahuhan asin pwedeng paghale igdi (pagsapsap) nin materyal paagi nin paglabra, pagdurukot paagi nin pagwelding o pagmomodelo o pagkumol-kumol kan materyal o pwede man paagi nin tunaw na materyal na napoporma sa hormahan (casting).

The Dying Gaul, o The Capitoline Gaul sarong Romanong kopya na marbol nin sarong Hellenistikong gibo sa patapos na ika-3 na siglo BCE Capitoline Museums, Roma

Assyrian lamassu gate guardian gikan sa Khorsabad, circa 800–721 BCE

Moses, (c. 1513–1515) ni Michelangelo, San Pietro sa Vincoli, Roma, para sa lubungan ni Santo Papa Julio II

Netsuke kan inang tigre kaiba an duwang aki, tahaw nin ika-19 na siglo sa Hapon, sa gading na igwang shell inlay

The Angel of the North ni Antony Gormley, 1998

An mga iskultura sa gapo nadanay nin mas halawig kesa sa mga trabaho madaling matunaw, malapa' o maraot na mga materyal. Ini parati narepresentar mayoriya kan mga obrang nagtatágal (palaen kan trabaho sa dalipay arog kan pagtatapayan) na gikan sa mga antigong kultura asin baliktad pangyari an mga tradisyon nin pag'iskultura sa kahoy haros napuho na. Alagad, sinasabi na kadaklan kan suanoy na iskultura maraborab an pagpintura asin ini nawara na.

An iskultura sentral na gayo sa mga debosyon relihiyosa sa dakul na kultura asin an mga darakulang pigura nin iskultura usong gayo kan mga antigong siglo, bagay na dai man kaya ipagibo kan saro-sarong indibidwal kaya ini mga ekspresyon nin relihiyon asin politika. Idtong mga kultura kun saen mga iskultura nagkawaralat pa sa dakul na bilang makukua pa sa suanoy na Mediteraneo, sa Indya, asin Tsina, asin siring man sa Sentral asin Sud Amerika, pati na sa Aprika.

An Sulnopan na kinagawean sa pag'iskultura nagpoon sa antigong Gresya, asin ta an Gresya hinihiling na gayo na nagprodyusir nin darakulang masterpiece kan peryodong klasikal. Durante kan Katangaan na Anoy, Gotikong iskultura pigrerepresentar an mga agoniya asin pagtios kan Kristiyanong pagtubod. An pagbuhay liwat kan mga modelong klasikal kan Renasimyento nagbunga nin mga bantogan na mga iskultura arog kan estatuwa ni Michelangelo na David. Modernistang iskultura nagrayo' sa tradisyonal na proseso asin ta tinatawan-doon iyo an pigura nin hawak-tawo, sa paggibo nin iskulturang konstruido, asin an presentasyon kan mga sinasabing mga found object bilang haman nang obra sa arte.

Mga Tipo

An kaibahan o distinksyon sa pag'ultan kan libreng-nakatindog na iskultura arog kan mga istatuwa, na dai nakatakod sa anoman na duduktan (maliban gayod sa pundasyon), asin an iba-ibang mga tipo nin relief, na nakatakod sa ibang parte sa arinman na duduktan. An "relief" napipisan depende sa paglabaw kaini sa lanob: bas-relief kun hababaw sana, high relief, kun uldot na marhay asin igwa ngani inapod na mid-relief kun sa pagtangaan ka duwa. An relief (pagkagataw) iyo an parating medyum iskutural sa mga darakulang pigura na nagugrupo, na ini masakit giribohon kun solong nakatirindog, asin ini man an teknik na ginagamit sa iskultura arkitektural, na ini idinudupil sa mga edipisyo, asin sa mga saradit man na iskultura na pangdekorar sa mga bagay-bagay siring kan sa pagtatapayan, sa trabahong metal asin sa mga alahas. An iskulturang ginataw pwede man magdekorar sa mga gapong lapnad na nakatirindog asin dinudugangan pa nin mga inskripsyon.

Budistang rock reliefs sa luwas sa Longmen Grottoes, Tsina

An terminong "iskultura" parati ginagamit para sa mga darakulang obra, na inaapod minsan iskulturang monumental, na boot sabihon dakula talaga o dakula na asin nakatakod o nakadukot sa edipisyo. Pero ini man nganing termino nauusar para sa mga saradit na trabaho arog sa tolong dimensyon na gamit parehas na mga teknik arog kan pagbilog nin mga takal (coins), mga medalya o mga pinong trabaho sa gapo na sobrang detalyado an pagtrabaho.

Mga panluwas na takod

• Sculpture "hub" sa Victoria and Albert Museum
• Corning Museum of Glass
• Cass Sculpture Foundation Archived 2009-08-31 at the Wayback Machine., sarong charity na dedikado sa pagkomisyon nin mga monumental na iskultura.
• Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Sculpture". Encyclopædia Britannica (in English). 24 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 488–517. 
• Presenteng pag-aadal sa polikromiya sa suanoy na mga iskultura sa Ny Carlsberg Glyptotek [1]