Rimoranon

An rimoranon o Philippine cobra (Naja philippinensis) sarong halas na paratopga nin kamandag na marara nanggad asin ini mas nakukua, asin natural, sa amnayan na parte kan Filipinas. Ini mataba-taba sa panhawakon, mairom an ibabaw asin burikbutikon asin an kasyahan na laba nasarong metro (3.3 pye), alagad pwede umabot 1.6 metro (5.2 pye) kaini an laba^[1]. An parteng tulak pwedeng nagpuputi o naggigiyaw-giyaw an kintab.

An katagang rimoranon hale mansana sa rimoran, sarong klaseng huyo sa kadlagan na pig'aagidan sa kolor kan nasabing halas. Sa Tagalog an apod kaini ulupong, sa Ilokano, carasaen, sa Cebuano-bisaya, agawason, asin sa Waray, agwason.

Pagkakan

An rimoranon kinakakan mga kino asin mga kapwa halas man na saradit saiya o kun nakakadakop, nakakan man kan mga gamgam.

Estaran

Nakukua asin lakop an rimoranon sa isla nin Luzon, isla nin Mindoro, Catanduanes asin Masbate. An halas na ini naestar sa mga kapatagan, mga kakadlaganan kun saen harani an mga karaan, kadootan, gobgob na kakahoyan, mga omahan asin sa mga binabanwa kan tawo, parati yaon man nakukua sa mga bungag kan kino. Yaon man ini makukua hararani sa may tubig arog kan salog o li'mawan ta suno kaini an tubig. An sugok kaini matilaba, naabot sarong pulgada an laba na may tibulakang naghahanak-hanak sana kun pilditon.

Kamandag

An rimoranon kayang itopga an saiyang kamandag sa rayong tolong metro asin ini na daa an saro sa pinakamakandag sa mga kobra sa kinaban. Kun natopga, ini nabigak asin na'ansyas patindog sa akto nin pag'atake. An kagat kaini naresulta sa kagadanan huli sa paralisis sa laog sana nin kabangang oras.^[2]

Sintomas kun natutuka

An klase kan kamandag yaon sa rimoranon inaapod na "potent neurotoxin". Pag ini nanogwak asin nagsaromsom na sa hawak kan biktima an kamandag, an mga sintomas na namate iyo an kulog-payo, pagdidigwa, pagkaliyo, kulog tulak, pagbugris asin pagpiot kan hinangos, pagkamol pagtaram saka pagtuyob kan salang.^[3] An kamandag sarong neurotoxin na apektado an cardiac asin respiratoryong parte kan hawak na pwede magresulta sa kagadanan kun dai mata'wan tolos nin pantambal.

Bulong asin kakanon an rimoranon

Dakul an nagtutubod na an apdo, dugo asin ibang parte kan rimoranon nagsisirbing bulong sa mga kamatean arog kan arthritis, hapo, diabetes asin iba pa. Alagad, an laman kaini, pakahale kan kamandag kaini, pwedeng kakanon. Linuluto na adobo o paksiw.