Pluto

An Pluto (simbolo: asin ; menor na planetang designasyon: 134340 Pluto) iyo sarong unanong planeta sa Kuiper belt, sarong singsing kan mga lawas lagpas sa orbit kan Neptuno. Ini an pinakaenot asin pinakadakulang bagay sa Kuiper belt na nadiskobre. Pagkatapos na madiskobre an Pluto kaidtong 1930, pigdeklara ini bilang an ikasiyam na planeta hali sa Saldang. Sa kapinunan kan 1990s, an kamugtakan kaini bilang sarong planeta iyo pigkekwestyon pagkatapos na madiskobre an nagkapirang mga bagay nin may kaparehas na sukol sa Kuiper belt asin an wararak na disko, kabali na an unanong planeta na Eris. Ini iyo nagtaong dalan sa International Astronomical Union (IAU) kaidtong 2006 na pormal na tawan kahulugan an terminong "planeta"—na nagpahali sa Pluto asin liwat na pigklasipika bilang sarong unanong planeta.

Norteng hemispero kan Pluto sa totoong kulay, kua kan New Horizons probe kan NASA kaidtong 2015

An Pluto iyo an ikasiyam na pinakadakul asin ikasampulong pinakamagabat na bistadong bagay na minaikot sa Saldang. Ini an pinakadakulang bistadaong trans-Neptunyanong bagay sa bolyum pero mas dikit an gabat kaysa sa Eris. Arug kan ina pang mga bagay sa Kuiper belt, an Pluto iyo pangenot na pigbibilog nin yelo asin gapo asin iyo relatibong sadit—sarong tig-anom kan masa nin Bulan asin sarong tig-tolo sa bolyum. Ini igwa nin katamtaman na esentriko asin patikong orbit durante kun yaon ini poon sa 30 hasta 49 na astronomikal na yunit o AU (4.4–7.4 bilyon km) hali sa Saldang. Boot sabihon kaini na an Pluto peryodikong minarani sa Saldang kaysa sa Neptuno, pero an pusog na orbital resonance kaini sa Neptuno an nagpapalikay sa kolisyon kan duwang nin. An liwanag hali sa Saldang kaipohan nin 5.5 na oras para maabot an Pluto sa kabilugang distansya kaini (39.5 AU).

Padagos na magbasa

• Codex Regius (2016), Pluto & Charon, CreateSpace Independent Publishing Platform ISBN 978-1534960749
• Stern, S A and Tholen, D J (1997), Pluto and Charon, University of Arizona Press ISBN 978-0816518401
• Stern, Alan; Grinspoon, David (2018). Chasing New Horizons: Inside the Epic First Mission to Pluto. Picador. ISBN 978-125009896-2. 

Panluwas na takod

• New Horizons homepage Archived 2015-07-26 at the Wayback Machine.
• Panindog kan Plutosa NASA's Solar System Exploration site
• NASA Pluto factsheet
• Website of the observatory that discovered Pluto
• Earth telescope image of Pluto system
• Keck infrared with AO of Pluto system
• Gray, Meghan (2009). "Pluto". Sixty Symbols. Brady Haran for the University of Nottingham. 
• Video – Pluto – viewed through the years (GIF) (NASA; animasyon; Hulyo 15, 2015).
• Video – Pluto – "FlyThrough" (00:22; MP4) (YouTube) (NASA; animasyon; Agosto 31, 2015).
• "A Day on Pluto Video made from July 2015 New Horizon Images" Scientific American
• NASA CGI video kan Pluto flyover (Hulyo 14, 2017)
• CGI video simulasyon kan minaikot na Pluto ni Seán Doran (hilingon pa sa album)
• Google Pluto 3D, interaktibong mapa kan unanong planeta
• Interactive 3D gravity simulation of the Plutonian system Archived June 11, 2020, at the Wayback Machine.