Perkoles
An perkoles[2] (Phaseolus lunatus), (sa Ingles, lima bean, butter bean, kidney bean) sarong tinanom na nagkakanap asin nagsasapot. Itinatanom ini huli kan mga pisog kaini na pansalak sa mga luto.
| Perkoles | |
|---|---|
| |
Sayantipiko na klasipikasyon 
| |
| Kahadean: | Plantae |
| Klado: | Angiosperms |
| Klado: | Eudicots |
| Klado: | Core eudicots |
| Klado: | Rosids |
| Orden: | Fabales |
| Pamilya: | Fabaceae |
| Genus: | Phaseolus |
| Espesyes: | P. lunatus
|
| Ngaran binomyal | |
| Phaseolus lunatus | |
| Sinonimo[1] | |
| |
_(17802859704).jpg)
Ginikanan asin gamit
baguhonAn Phaseolus lunatus natural nakukua sa Meso- asin sa Habagatan Amerika. Duwang gene pool an igwa kaini na pigkukultibar. An perkoles na Mesoamerikano warak sa tropikal na kaba'ban asin an saro pa lakop sa sulnopan kan Andes. An mga ini nadiskubre sa Peru.[3]Plantilya:Self-published inline
An pagkultibar/ataman sa Andes nangyari kaidtong 2000 BC nakaagi.[4] asin nakapaluwas nin barayti na darakula an mga pisog (lima type), manta an sarong barayti pag'pawarak sa Mesoamerika mga 800 AD, nagprodyusir nin saradit na pisog (Sieva type).[4] Mga 1300, an pagtanom kaini naglakop sa norte kan Rio Grande, asin kan mga 1500, an perkoles pigkukultibar na sa Europa (Old World).[4]
An perkoles (Sieva type) nakukua na lakop sa Mehiko, abot Argentina, heneralmente hababa sa 1,600 m (5,200 ft) sa lebel kan dagat manta su darakulang-pisog (Lima type) nakalakop sa norte kan Peru, na 320 to 2,030 m (1,050 to 6,660 ft) sa lebel kan dagat.
Durante kan Espanyol na pagkolonya an Kastilang Viceroyalty nin Peru, pig'eksport an perkoles sa kahiwasan kan Amerika asin Europa asin ta an mga kinahon kaini pig'ngaranan na "Lima" ta an eksportasyon naghahale sa Lima, Peru, kaya an perkoles nabantog na logod sa pangaran na "lima bean".[5][6]
An pangaran kaini sa Amerika na "butter bean" mas gamit sa North asin South Carolina para duman sa perkoles na lapnad, dakula asin kolor giyaw/puti na barayti (P. lunatus var. macrocarpus, o P. limensis[7]). Sa Estados Unidos an perkoles na (Sieva type) tradisyonal na inaapod na "butter beans" na inaapod man na Dixie o Henderson type. Sa Reyna Unido an "butter beans" asin "lima beans" nahihiling na duwang suway na klaseng pisog, pero parehong species. Sa Estados Unidos asin Reyna Unido, an "butter bean" nagtutumoy kan mga "alang" nang pisog na binabakal pwedeng paulian sa tubig o idtong de lata pwede na tolos iluto. Sa Espanya apod kan perkoles garrofón, o frejol asin mayor ining sangkap sa pagluto nin paella.
Sa Indya, apod kaini Double beans, asin ini alang na pisog, pinapalbag sa tubig magdamlag asin linuluto sa pressure cooker bilang sangkap sa curry.
Cultivar
baguhonAn perkoles na tinanom nakukua sa duwang estado: saro nagkakanap o nagpupuropot sa pakamangan o natubo nakatindog:
Mga tindog
baguhon- 'Henderson' / 'Thorogreen', 65 aldaw (heirloom)
- 'Eastland', 68 aldaw
- 'Jackson Wonder', 68 aldaw (heirloom, seeds brown mottled with purple)
- 'Dixie Butterpea', 75 aldaw (heirloom, two strains are common: red speckled and white seeded)
- 'Fordhook 242', 75 aldaw, 1945 AAS winner
Mga nagsasapot
baguhon- 'Carolina Sieva', 75 aldaw (heirloom, suffered a seed crop failure in the years 2011 and 2012 causing this variety to still not be widely sourced ten years later)
- 'Christmas' / 'Chestnut' / 'Giant Speckled' / 'Speckled Calico', 78 days (heirloom, seeds white mottled with red)
- 'Big 6' / 'Big Mama', 80 aldaw[8]
- 'Willow Leaf', 80 aldaw (heirloom, there are white-seeded and variously mottled strains)[9]
- 'Mezcla', 82 aldaw
- 'King of the Garden', 85 aldaw (heirloom)
Gallery
baguhon-
De latang perkoles -
Bunga asin dahon kan perkoles -
Mga lapnad na bungang perkoles -
Mga lapnad na pisog perkoles -
kolor kayumangging pisog perkoles -
Burak nin perkoles
Toltolan
baguhon- ↑ "Phaseolus lunatus L. — The Plant List". theplantlist.org. Archived from the original on 2019-03-08. Retrieved 2022-03-31.
- ↑ perkoles <Esp. frejoles, Mintz, 787: Mintz, Malcolm. Bikol Dictionary, publ. 2004
- ↑ "Cookbook:Lima Bean - Wikibooks, open books for an open world".
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Motta-Aldana, Jenny R.; Serrano-Serrano, Martha L.; Hernández-Torres, Jorge; Castillo-Villamizar, Genis; Debouck, Daniel G.; Chacóns, Maria I. (September 2010). "Multiple Origins of Lima Bean Landraces in the Americas: Evidence from Chloroplast and Nuclear DNA Polymorphisms". Crop Science 50 (5): 1773–1787. doi:.
- ↑ Lima Bean, Cambridge Dictionary
- ↑ Allison Keene, Dietribes: Lima Beans, Mental Floss
- ↑ Oxford English Dictionary, 45th Edition, various quotations
- ↑ "Improving Heirloom varieties". Mother Earth News. Retrieved 2010-01-07.
- ↑ "Beans, Willow-Leaf Lima—Phaseolus lunatus forma salicis Van Esel". University of Florida. Archived from the original on 2017-01-06. Retrieved 2017-05-29.
