Peryodikong tableta
An peryodikong tableta (Ingles: periodic table), bistado man bilang an peryodikong tableta nin mga elemento (Ingles: periodic table of elements), iyo an organisadong pagpapahiling nin mga elementong kimikal, na iyo pigpakarhay sa paagi nin atomikong bilang, kompigurasyon kan elektron, asin sa kimikal na karakter. An istraktura kan tableta iyo nagpapahiling nin mga peryodikong tendensya. An pitong hilera kan tableta, inaapod na peryodo, harus may mga metal sa wala asin dae-metal sa too. An mga kolumna, inaapod na grupo, may mga elemento na igwang kaparehas na kaugaliang kimikal. An anom na grupo iyo nag-ako nin mga ngaran pati naman mga pigdesignang bilang; halimbawa, an mga elemento sa ika-17 na grupo iyo an mga haloheno; asin an ika-18 na grupo iyo an mga nobleng gas. Pinapahiling man an apat na simpleng rektangular na kahiwasan o blokeng nakaasosyar sa pagpano nin manlainlain na mga atomikong orbital.
An mga elemento gikan sa enot na atomikong bilang (hidroheno) hasta sa 118 (oganesono) iyo gabos nadiskobre o nasintesa, na minakompleto sa pitong pano na hilera kan peryodikong tableta.[1][2] An enot na 94 na elemento, hidroheno hasta plutonyo, iyo natural na yayaon, alagad an iba iyo nahiling sana sa kadikat na kantidad asin an nagkapira iyo nadiskobre nin natural sana pagkatapos na masintesa.[n 1] An mga elemento poon 95 hasta 118 iyo nasintesa sana sa mga laboratoryo, nukleyar na reaktor, o nukleyar na pagsabog.[3] An pagsintesa kan mga elemento na may halangkaw na atomikong bilang iyo presenteng pinupursigi: an mga elementong ini mapoon sa ikawalong hilera, asin teyoretikal na kagibuhan an nahimo sa pagsuhestiyon sa mga posibleng kandidato para ekstensyong ini. Nagkapirang mga sintetikong radyoisotopo nin mga natural na elemento iyo an namokna sa mga laboratoryo.
An organisasyon kan peryodikong tableta iyo pwedeng magamit sa paghimo nin relasyon sa tahaw nin nagkapirang mga karakter kan elemento, asin para mahulaan man an mga kimikal na karakter asin kaugalian kan dae pa nadidiskobre o bagong sintesa na mga elemento. An Rusong kimiko na si Dmitri Mendeleev an nagpublikar kan enot na pigrerekognisar na peryodikong tableta kaidtong 1869, na pangenot na nahaman sa pag-ilustrar kan mga peryodikong tendensiya kan mga bistadong elemento kaidto. Nahulaan niya man an iba pang karakter kan dae pa naiidentipika na mga elemento na iyong mapano sa tableta. Kadaklan kan saiyang mga prediksyon iyo napatunayan na tama sa pagkadiskobre kan galyo asin hermaniyo kaidtong 1875 asin 1886.[4] An ideya nin Mendeleev iyo naglakop asin napauswag sa pagkadiskobre o pagsintesa nin mga bagong elemento sagkod paghaman nin mga bagong teyoretikal na modelo para sa pagpapaliwanag kan mga kaugaliang kimikal. An modernong perodikong tableta iyo nagagamit na maray sa pag-analisar nin mga reaksyong kimikal, sagkod padagos na ginagamit nin mahiwasan sa kimika, nukleyar na pisika, asin iba pang siyensya. An iba pang diskusyon iyo manungod sa pagkaag asin kategorisasyon nin mga ispesipikong elemento, an futurong ekstensyon asin limitasyon kan tableta, sagkod kun igwa baya nin optimong porma kan tableta.
Panluwas na takod
baguhon| An Wikimedia Commons igwa nin medya dapit sa Periodic table of elements. |
- Periodic Table na naitampok sa Science History Institute Digital Collections
- IUPAC Periodic Table of the Elements
- Dynamic periodic table
- Eric Scerri, pangenot na pilosopo sa siyensya na may espelisasyon sa historya asin pilosopiya kan peryodikong tableta
- The Internet Database of Periodic Tables
- Periodic table of endangered elements
- Periodic table of samples
- Periodic table of videos
- WebElements
Mga nota
baguhon- ↑ The elements discovered initially by synthesis and later in nature are technetium (Z = 43), promethium (61), astatine (85), neptunium (93), and plutonium (94).
Toltolan
baguhon- ↑ "Chemistry: Four elements added to periodic table". BBC News. 4 January 2016. https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-35220823.
- ↑ St. Fleur, Nicholas (1 December 2016). "Four New Names Officially Added to the Periodic Table of Elements". New York Times. https://www.nytimes.com/2016/12/01/science/periodic-table-new-elements.html?rref=collection%2Fsectioncollection%2Fscience&action=click&contentCollection=science®ion=rank&module=package&version=highlights&contentPlacement=1&pgtype=sectionfront.
- ↑ Emsley, J. (2011). Nature's Building Blocks: An A–Z Guide to the Elements (New ed.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-960563-7.
- ↑ Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks ((Hardcover, First Edition) ed.). Oxford University Press. pp. 521–22. ISBN 978-0-19-850340-8.
Pinopoonan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.