An mga tataramon na Tsoko (Iyo man sa Tsokowano, Tsokó, Tsokó) iyo an sarong sadit na pamilya nin mga tataramon na Natibong Amerikano na nagwarak sa kabilugan kan Kolombya asin Panama.

Tsokowano
Heograpikong
Distribusyon
Kolombya asin Panama
Pag-uuring panlinguwistikoSaro sa primaryang mga pamilya nin tataramon kan Kinaban.
Mga subdibisyon
  • Emberá
  • Waunana
Glottologchoc1280[1]
{{{mapalt}}}
An poeta asin politikal na si Eduardo Cote Lamus sa saiyang pagbaklay sa Río San Juan (Choco, Kolombya) kan 1958 na igwang pirang mga tawo na nagtataram nin mga tataramon na Tsoko

Pagkakabanga kan pamilya baguhon

Pigbibilog an Tsoko nin anom na midbid na tataramon, gabos apwera sa duwang puho' na.

Napuho' na an Anserma, Arma, asin Sinúfana.

Binibilog an grupo nin Emberá kan duwang tataramon na lagpas sa gabos sa Colombia na igwang lagpas sa 60,000 na mga nagtataram na nasa laog kan sarong medyo magkakasabotan na dialect Continuum. Binabanga ini kan Etnologo sa 6 na tataramon. Isinasaalang-alang ni Kaufman (1994) an kataga na Cholo na malibog asin nagpapakumbaba. Igwa an Noanamá nin haros 6,000 mga nagtataram sa hangganan kan Panama-Colombia.

Jolkesky (2016) baguhon

Panlaog na klasipikasyon ni Jolkesky (2016):[2]

(† = puho)

Tsoko

Pakikipagtakod sa tataramon baguhon

Pigtala ni Jolkesky (2016) na igwang leksikal na pagkakapararehas sa mga pamilya nin tataramon kan Guahibo, Kamsa, Paez, Tukano, Witoto-Okaina, Yaruro, Tsibtsan, asin Bora-Muinane huli ta sa pakikitakod.[2]

Pigsuhestyon ni Lehmann (1920).[3] an henetikong takod sa tanga kan Tsoko asin Tsibtsan. Alagad, diit sana an pagkakapararehas, an pira sa mga ini pwedeng naitatakod sa pag-aampon kan paglilinang kan mais hali sa mga kataid-harong.[2]Plantilya:R/superscript

Mga relasyon nin henetiko baguhon

Kabali an Tsoko sa mga bilang kan hipotetikal na relasyon nin pilo:

Bokabularyo baguhon

Piglista ni Loukotka (1968) an mga simpleng aytem nin bokabularyo para sa mga tataramon na Tsoko.[5]

glosa Sambú Sen. Tsokó Citara Baudo Waunana Tadó Saixa Chamí Ándagueda Catio Tukurá N'Gvera
saro haba abá aba aba haba aba abbá abba abá
duwa ome ume dáonomi umé homé umé ómay tea unmé
tolo ompea umpia dáonatup kimaris hompé umpea ompayá umbea unpia
payo poro poro achiporo púro boró tachi-púro boró bóro buru porú
mata tau tau tabú tau dága tau tau dáu tow dabu tabú tapü
ngipon kida kida kida kidá xidá kidá chida chida
lalaki amoxina mukira umakira emokoida mukira mukína mugira mohuná mukira
tubig pañia paniá pania pania pania panía banía puneá panea pánia
kalayo tibua tibuá xemkavai tupuk tupu tubechuá tübü
saldang pisia pisiá umantago vesea edau vesea áxonihino umata emwaiton humandayo ahumautu
bulan edexo édexo hidexo xedeko xedego edekoː átoní edexo heydaho xedeko xedéko hedeko
mais pe pe paga pedeu pe pe pe
dyagwar imama ibamá ibamá imama kumá pimamá imama imamá imamá
pana enatruma halomá halomá sia chókiera umatruma sía ukida enentiera

Proto-tataramon baguhon

Para sa mga pagpapakarhay-utro kan Proto-Chocó asin Proto-Emberá ni Constenla asin Margery (1991),[6] hilingon an kaukulang artikulo sa Espanyol.

Hilingon man baguhon

Mga toltolan baguhon

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Chocoan". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. 2.0 2.1 2.2 Jolkesky, Marcelo Pinho De Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Ph.D. dissertation, University of Brasília.
  3. Lehmann, W. (1920). Zentral-Amerika. Teil I. Die Sprachen Zentral-Amerikas in ihren Beziehungen zueinander sowie zu Süd-Amerika und Mexico. Berlin: Reimer.
  4. Pache, Matthias J. 2016. Pumé (Yaruro) and Chocoan: Evidence for a New Genealogical Link in Northern South America. Language Dynamics and Change 6 (2016) 99–155. doi:10.1163/22105832-00601001
  5. Loukotka, Čestmír (1968). Classification of South American Indian languages . Los Angeles: UCLA Latin American Center. 
  6. Constenla Umaña, Adolfo; Margery Peña, Enrique. (1991). Elementos de fonología comparada Chocó. Filología y lingüística, 17, 137-191.

Bibliograpiya baguhon

  • Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
  • Constenla Umaña, Adolfo; & Margery Peña, Enrique. (1991). Elementos de fonología comparada Chocó. Filología y lingüística, 17, 137-191.
  • Greenberg, Joseph H. (1987). Language in the Americas. Stanford: Stanford University Press.
  • Gunn, Robert D. (Ed.). (1980). Claificación de los idiomas indígenas de Panamá, con un vocabulario comparativo de los mismos. Lenguas de Panamá (No. 7). Panama: Instituto Nacional de Cultura, Instituto Lingüístico de Verano.
  • Kaufman, Terrence. (1990). Language history in South America: What we know and how to know more. In D. L. Payne (Ed.), Amazonian linguistics: Studies in lowland South American languages (pp. 13–67). Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-70414-3.
  • Kaufman, Terrence. (1994). The native languages of South America. In C. Mosley & R. E. Asher (Eds.), Atlas of the world's languages (pp. 46–76). London: Routledge.
  • Loewen, Jacob. (1963). Choco I & Choco II. International Journal of American Linguistics, 29.
  • Licht, Daniel Aguirre. (1999). Embera. Languages of the world/materials 208. LINCOM.
  • Mortensen, Charles A. (1999). A reference grammar of the Northern Embera languages. Studies in the languages of Colombia (No.7); SIL publications in linguistics (No. 134). SIL.
  • Pinto García, C. (1974/1978). Los indios katíos: su cultura - su lengua. Medellín: Editorial Gran-América.
  • Rendón G., G. (2011). La lengua Umbra: Descubrimiento - Endolingüística - Arqueolingüística. Manizales: Zapata.
  • Rivet, Paul; & Loukotka, Cestmír. (1950). Langues d'Amêrique du sud et des Antilles. In A. Meillet & M. Cohen (Eds.), Les langues du monde (Vol. 2). Paris: Champion.
  • Sara, S. I. (2002). A tri-lingual dictionary of Emberá-English-Spanish. (Languages of the World/Dictionaries, 38). Munich: Lincom Europa.
  • Suárez, Jorge. (1974). South American Indian languages. The new Encyclopædia Britannica (15th ed.). Chicago: Encyclopædia Britannica.
  • Swadesh, Morris. (1959). Mapas de clasificación lingüística de México y las Américas. México: Universidad Nacional Autónoma de México.
  • Tovar, Antonio; & Larrucea de Tovar, Consuelo. (1984). Catálogo de las lenguas de América del Sur (nueva ed.). Madrid: Editorial Gedos. ISBN 84-249-0957-7.

Mga panluwas na takod baguhon

Plantilya:Mga tataramon na Tsoko Plantilya:Mga pamilya nin tataramon Plantilya:Mga tataramon kan Habagatan na Amerika