Magdalena Jalandoni

Si Magdalena Ginzaga Jalandoni ( Mayo 27, 1891 – 14 Steyembre 1978 sa Jaro , Iloilo City) sarong Filipino na nobelista, mandudula, mayadongkot na katha, parayawan, eskultor asin pintor. Siya ngonyan hinaraniwan bilang saro sa pinaka-madakula na parasurat sa Bikol sa Hiligaynon na tataramon. Hali sa kanlurang Kabisayaan, an saiyang mga obra inaapod na nagtadok nin Permanente asin marhay na mga marka sa literaturang Pilipino.

Biograpiya

Si Magdalena Gonzaga Jalandoni (namundag kan 27 Mayo 1891 – 14 September 1978 sa Jaro Iloilo City) sa sarung may kayang pamilya ,na may sadiring kadagaan na sina Gregorio Jalandoni asin Francisca Gonzaga sa Calle Alvarez, na sa ngonyan ang apod ay Calle Benedikto sa dating syudad kang salog, na ngonyan ay naging Jaro, siyudad kang Iloilo, na sarong distrito sa ngonyang siyudad kang Iloilo. Nagpoon siya magsurat sa magurang na edad, kung sain igwa na  siyang mga tulang naisapubliko kan siya’y dose (12) anyos. Naipublikar niya ang saiyang primerong nobela an, “ Ang mga Tunoc  Sang  Isa sa Ca Bulac “ ( Ang mga Tunok kan Sarung Bulak), na sinudan pa kang ibang nobela, koleksyon nin mga tula, asin mga haralipot na obrang pan-panitikan. Si Jalandoni nagsurat para sana sa saiyang kagustuhan na maipublikar kaitong panahon,na kung sain ang komunidad kaito ay dominyado kan mga kalalakihan. Kadto ang mga boses kan kababaihan sa pantikan, dai tigsiseryuso kang publiko. Ang magurang ni Jalandoni ay mahigpiton asin pinagbabawalan siyang seryusohon ang pagadal kan panitikan, pero madunong siya kaya ginibo niya giraray ang saiyang kagustuhan  asin itinao niya ang saiyang buhay sa pag-adal nin panitikan.

Sa saiyang autobiography kan kahubinan, “Ang Matam-is Kong Kahubinan” siya nagpasabot : Mapipiritan ako na magsurat pag namamati ko na ang sakong dungo ay giniginhawa nin parong kan mga burak, pag an sakong pananaw pigpupukaw kan mga promisa kan aldaw, asin pag an sakong kalag pigpapaorog kan mga pangarap sa langit na may langyaw.

Sa saiyang pagkaka-aki, an Ang Matom-is Kong Pagkarabta (My Sweet Childhood), siya nagsabi: "Pigkupuwersa akong magsurat kun namamatian kong pig'aatake an dungo ko kan siling nin mga burak, kung pano an paghiling ko naglilimo sa mga panuga kan saldang asin pag sinahawas kan sakuyang kalag paagi nin paniyang pangaturugan sa asul na kalangitan."

An saiyang pamosong rawitdawit, Ang Gitarra, tinaabangan sa mga klase maging sa ngonyan, asin sa bilog na nasyon. Ang mga kritiko sa literarura  asin mga istoryador nagpapahiing na aram niya ang espesyal na talento sa rawitdawit asin pagpapaghiling, pati na sa dramatikong pagtukdo kan mga paisaje asin pangyayari sa saiyang nobela asin mga haralipot na istorya.  Ang saiyang mga obra nagtutugot hale sa pag-abot kang mga parasakop na Malay sa Middyang Panahon pati na sa pag-agi kang mga Espanyol asin Amerikano, pati na ang pag-agi kang mga hapon sa ikaduwang pakikipagbunuang Pangkinaban, na gabus ini nagpapahiling kang istorya kan huri kan Panay asin ang pagbago kang kultura kan Ilonggo. Sigun ki Ritta Varitti ka Finnish-Philippine Society sa Helsinki, “ Si Jalandoni ang pibakamaramong manunurat na Pilipino sa bilog na panahon.

Ang mga iba pang mga marhay na obra na ipinabisto ay ang, Anabella, Juanita Cruz,Sa Kapaang Sang Inaway, Ang Daraga sa Tindahan asin Ang banggi kang Panay. Sa panahon kan saiyang malinig asin mabatak na buhay, siya ang nagpublikar kang 36 na nobela, 122 na haralipot na istorya, 7 haralipot na nobela, 7 haralaba na dula, 24 halipot na dula, asin diyalogo sa berso na

Pinalnadlaw sa duwang tomo, pitong tomo nin mga personal na pinagsurat na mga pagmukna na may kaibahan nin mga salin sa Espanyol asin duwang autobiograpiya. Nadakop siya sa saiyang pinakamumutang lugar duwang beses asin nakasalbs sa Rebolusyon Filipina, Digmaang Filipino-American, asin Okupasyon kan mga Hapones.

Kagadanan asin pamana

Nagadan si  Magdalena Gonzaga Jalandoni kang 14 Steyembre 1978, sa edad na 87 kung sain binayaan niya ang pira niyang mga pamangkin pati na an iba pang mga haloy na pamliya. Maski ano pa man, nagtugon siya sa saiyang nawalat na pamliya hasta sa ngonian. Ang ancestral na harong kan saiyang pamilya padagos na nagtindog bilang sarung marka na historikal asin museo dai karayuan sa simbahan kang Jaro.

Sarong kalye sa Cultural Center of the Philippines Complex sa Pasay, Metro Manila an ipinangaran sa saiyang onra.

Mga gawad asin pagbisto

Kang taong 1977, siya pigdakop nin dakulang parangal na Republic Cultural Heritage Parangal para sa saiyang mga abot-literatura hale sa gobyerno.

Reperensya

"Magdalena Jalandoni". sea.lib.niu.edu (in English). Southeast Asia Digital Library. Retrieved 20 November 2020.