Konstelasyon
An konstelasyon (Ingles: constellation) iyo sarong lugar sa isperang selestyal kun sain an sarong grupo nin mga nahihiling na bitoon iyo minaporma nin natatanaw na garu linya o paterno, tipikal na minarepresenta sa sarong hayop, mitolohikal na tawo o nabubuhay, o dae nabubuhay na bagay.[1]
| |||
| |||
An ginikanan kan mga suanoy na konstelasyon iyo mabalik sa prehistorya. An mga tawo iyo ginamit sinda para ipag-istorya an saindang pagtubod, eksperyensya, kagibuhan, o mitolohiya. Manlainlain na kultura asin pagtubod an nagkaigwa nin sadiri nindang mga konstelasyon, an iba iyo naghaloy hasta sa amay na ika-20 na siglo bago an mga presenteng konstelasyon na internasyunal na pigbibisto. An pagbisto sa mga konstelasyon iyo signipikong naliwat sa pagdalagan nin panahon. An iba nalain an sukol o hugis. An iba nagin popular, sagkod dagos nalingawan. An iba man iyo nalimitahan sa sarong kultura o nasyun.
An 48 na tradisyunal na Solnopang konstelasyon iyo mga Griyego. Sinda iyo naitampok sa mga kagibohan ni Aratus na Phenomena asin Almagest ni Ptolemy, alagad an saindang ginikanan iyo mas haloy nin pirang mga siglo. An mga konstelasyon sa harayong sur na kalangitan iyo naidugang puon ika-15 na siglo hasta sa katahawan nin ika-18 na siglo kan an mga Europeanong eksplorador nagpuon magbiyahe sa Sur na Hemispera. Doseng mga suanoy na konstelasyon an yaon sa zodiac (minaagi sa ekliptiko, kun sain nagsasarabatan an Saldang, Bulan, asin mga planeta). An ginikanan kan zodiac iyo historikal na dae pa nasisiguro; an mga astrolohikal na dibisyon niya nagin prominente c. 400 BC sa astronomiyang Babilonyano o Kaldeyano.[2]
Kan 1922, an International Astronomical Union (IAU) pormal na pig-ako an modernong lista kan 88 na konstelasyon, sagkod kan 1928 pig-ako an puro kan mga opisyal na konstelasyon na iyo sa kabilugan pigtatakluban an entirong isperang selestyal.[3][4] An maski anong punto sa selestyal na koordinatong sistema iyo yaon sa saro sa mga modernong konstelasyon. An ibang astronomikal na sistemang pagngaran iyo kabali an konstelasyon kun sain an sarong selestyal na bagay iyo nahiling na pigtatao an saiyang aproksimadong lokasyon sa kalangitan. An designasyong Flamsteed kan sarong bitoon, bilang halimbawa, iyo pigbibilog nin nagkapira asin henitibong porma kan ngarang konstelasyon.
An ibang paterno o grupo kan bitoon na inaapod na asterismo iyo bakong konstelasyon sa irarom kan pormal na depinisyon, pero iyo nagagamit man kan mga nag-ooberba sa pagtanaw sa kalangitan kapag banggi. An mga asterismo pwedeng pirang mga bitoon sa laog nin sarong konstelasyon, o nakikisumaro nin mga bitoon sa dakulon pang konstelasyon. An mga halimbawa kan asterismo iyo an Pleiades asin an Hyades sa laog kan konstelasyong Taurus asin an False Cross na nababanga sa tahaw kan mga sur na konstelasyong Carina asin Vela, o Venus' Mirror sa konstelasyong Orion.[5][6]
Hilingon man baguhon
Toltolan baguhon
- ↑ "Definition of constellation". Oxford English Dictionary. Archived from the original on 21 June 2016. Retrieved 2 August 2016.
- ↑ Britton, John P. (2010). "Studies in Babylonian lunar theory: part III. The introduction of the uniform zodiac". Archive for History of Exact Sciences 64 (6): 617–63. doi:. "[T]he zodiac was introduced between −408 and −397 and probably within a very few years of −400.".
- ↑ Delporte, Eugène (1930). Délimitation scientifique des constellations. International Astronomical Union.
- ↑ Ridpath, Ian (2018). "Star Tales: The final 88".
- ↑ "DOCdb Deep Sky Observer's Companion – the online database". Retrieved 21 September 2018.
- ↑ "A Complete List of Asterisms". Archived from the original on 29 September 2012. Retrieved 21 September 2018. Unknown parameter
|url-status=ignored (help)
Pinopoonan an artikulong ini sa Siyensya. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.