Francis Burton Harrison

Si Francis Burton Harrison (Desyembre 18, 1873 – Nobyembre 21, 1957) sarong Amerikanong pulitiko na nagserbi sa Kamara Baha kan Estados Unidos, dangan nanombrahan na Gobernador-Heneral kan Filipinas ni Woodrow Wilson an presidente kan Estados Unidos kan panahon na idto. Si Harrison nagin prominenteng hadoy-hadoyan kan presidente kan Kumonwelt nin Filipinas, asin pa man kan apat na nagsurunod na presidente kan Republika nin Filipinas. Si Harrison iyo sana an Gobernador-Heneral na nagin siyudadano kan Filipinas.

Si Francis Burton Harrison

An lolobngan ni Francis Harrison sa La Loma, Manila

Enot na mga taon

Si Harrison namundag sa Nweba York sa mga magurang niyang sa Burton Harrison, sarong abogado asin nagin sekretaryo pribado kan si Presidente kan Confederado na si Jefferson Davis asin Constance Cary Harrison, sarong nobelista asin social arbiter. Sa bandang ina niya, si Harrison makuapo sa tuhod ni Thomas Fairfax nin Cameron. Paagi ki Fairfax, sa dugo o huli sa pag-aragoman, si Harrison sadiring-tawo an saro sa kagtogdas kan Estados Unidos na si Gouverneur Morris, Thomas Jefferson, an mga Randolphs, an mga Isham, an mga Carter asin kadugo niya pa si Heneral Robert E. Lee, kan Hokbong Confederado.

Pamily/Edukasyon

Dati nang mayaman an pamilya niya, si Harrison naagom enot si Mary Crocker, an milyonaryang tagamana kan negosyante sa perokaril na si Charles Crocker. An enot niyang agom nagadan pakalihis limang taon sa sarong aksidente sa awto. Si Harrison nag'agom pang limang beses kaidto. Ikaduwang agom niya iyo si Mabel Judson Cox, nagdiborsyo saiya kan 1919. Ikatolong agom niya iyo si Elizabeth Wrentmore; siring man nagdiborsyo saiya kan 1927. An ikaapat, iyo si Margaret Wrentmore, tugang mansana ni Elizabeth, alagad, nagkasuwayan sinda paagi nin dikborsyo kan 1933. Ikalima niyang naagom si Doris Lee, asin ika-anom sarong Filipina, si Maria Teresa na kinasal saiya kan 1949. Alagad, tolo mansana an mga aking pinagbunga sa anom na beses niyang pag'aagom: Virginia Randolph, Randolph Burton Harrison, asin si Ursula Fairfax Harrison Biddle.

Si Harrison nagtapos abogasya sa Yale University kan 1897, asin kun saen man siya kaapil sa sekretong kasararoan na apod Skull and Bones. Poon 1897 sundo 1899, si Harrison sarong paratukdo sa Pambangging Dibisyon kan New York Law School. Dangan nagbutas na siya sa trabahong ini asin naglaog san Hokbo' kan Estados Unidos durante kan Espanyol-Amerikanong Gera bilang assisrant adjutant general na may ranggong kapitan.

Kongreso

Kaapil sa Partido Demokrata, si Harrison nagserbi sa Ika-58ng Kongreso nin Estados Unidos, poon Marso 4, 1903 abot Marso 3, 1905. Kan 1904, si Harrison nagdalagan para sa pwestong Lieutenant Governor kan Nweba York kaya lang nadaog. Nagbalik siya sa pagpraktis abogasya. Dangan naelihir siya sa Kongreso naman asin igdi anom na taon siya nagtukaw (1907-1913), sa ika-60, sa ika-61, sa ika-62, asin sa ika-63 na Kongreso kan Estados Unidos. Pagtapos kan tukaw niya sa Kongreso, siya nanombrahan Gobernador-Heneral kan Filipinas.

Si Harrison malaog kuta sa eleksyon presidensyal 1920 nin Estados Unidos alagad an napili sa nominasyon kan Partido iyo si James M. Cox, an gobernador kan Ohio; alagad, si Cox man ngane nadaog sa eleksyon kan kandidato kan Partido Republikano na si Warren G. Harding.

Gobernador-Heneral kan Filipinas

Si Harrison gobernador-Heneral kan Filipinas poon 1913- sundo 1921. Sa saiyang turno, maigot na pigtolod niya an programa nin Filipinisasyon, an paglito kan poderes sa mga Filipino na iyo na an magkapot kan renda kan Gobyerno Insular na itinindog kan Estados Unidos sa ri'gon kan Akto Organiko 1902, sa pag'andam sainda sa panahon na magigin nang indpendiente an Filipinas. Sa panahon niya man naaprobaran an inapod na Philippine Autonomy Act (Jones Act) na nabago an estruktura pulitika kan gobyerno: an Lehislatura Filipina, igwa nang inapod na Philippine Commission, na ngapit iyo an magigin Philippine Senate, asin an Asamblea Filipina, na ngapit man binago sa apod na House of Representatives.

Dawa daa halawig an turno niya bilang gobernador-heneral, limang bill sana an saiyang pinag-veto. An saiyang tindog na risang pro-Filipino nagpa'orog sa saiyang popularidad sa Filipinas; alagad, sa Amerika siya natutuyawan na marhay orog na kan mga konserbatibong Amerikano na nagsasarabi na an liberal niyang gobyernante bakong ikakarahay kan mga interes kan E.U.

Pagretiro niya, si Harrison nag'estar na sa Scotland dangan sa Espanya sagkod 1934 kun kasuarin inapod naman siya, ta periodo nin paghira kan porma nin gobyerno ta hale sa sarong teritoryo kan Estados Unidos, an Filipinas inorganisar nang sarong Kumonwelt na mas may mahiwas nang autonomiya.

Kan si Manuel L. Quezon na an nagin enot na Presidente kan Kumonwelt, si Harrison an ginibong prinsipal na taga-hadoy'hadoyan niya hanggan Nobyembre 1933. Kan 1936, si Harrison nagpaki-ulay na magin siyang namamanwaan na kan Filipinas. Alagad, ta kulang siya sa binoboot na laba nin panahon sa pag'estar susog sa Naturalization Law, an Assamblea Nasyonal, sa paghurot ni Querzon, pigpasar an Commonwealth Act Nu. 79, na nagbado saiya bilang nagturalisadong Filipinong siyudadano. Kan Mayo 1942, kan isuko an Bataan Peninsula asin Isla nin Corregidor sa mga Hapon, si Quezon nagpasiring Estados Unidos asin duman si Harrison nagserbi pa sa ikinaag ni Quezon na government-in-exile.

Kagadanan

Si Harrison nagadan Nobyembre 21, 1957 sa Hunterdon Medical Center sa Raritan Township haraning Flemington, New Jersey. Pinagboot niya sa ultimong testamento niya na siya ilubong sa Filipinas. Siya hinutad nang permanente sa Manila North Cementary sa La Loma, Manila.

Mga pinalagda' (Ingles)

• The Corner-Stone of Philippine Independence (1922)
• Indo-China, A Sportsman's Opportunity (1933, katuwang, Archibald Cary Harrison)
• Origins of the Philippine Republic: Extracts from the Diaries and Records of Francis Burton Harrison (1974, postuma)

Toltolan

filipinas.