Pagkakaiba sa mga pagbabago kan "Uusipon"

Content deleted Content added
sNo edit summary
 
Linya 1:
[[Ladawan:Herodotus_Massimo_Inv124478.jpg|thumb|Si [[Herodotus]] ({{circa|484 BC}}{{mdash}}{{circa|lk=no|425 BC}}), iyo pigkokonsidera bilang an "ama nin historya"]]
{{Quote box|width=250px|quote=Those who cannot remember the past are condemned to repeat it.<ref>George Santayana, "The Life of Reason", Volume One, p. 82, BiblioLife, {{ISBN|978-0-559-47806-2}}</ref>|source=—George Santayana}}
An '''uusipon''' o '''historya''' ([[Ingles]]: ''history''), (gikan sa taramong Griyego na {{lang|el|ἱστορία}}, ''historia'', boot-sabihon "paghapot"; kaaraman na naguguno sa paagi nin imbestigasyon")<ref name="JosephJanda">{{Cite book|title=The Handbook of Historical Linguistics|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1-4051-2747-9|editor1-last=Joseph|editor1-first=Brian|page=163|orig-year=2004|editor2-last=Janda|editor2-first=Richard}}</ref> iyo an pag-aadal nin nagligad.<ref>{{cite web|url=http://archaeology.about.com/od/hterms/qt/history_definition.htm|title=History Definition|access-date=21 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.siena.edu/pages/3289.asp|title=What is History & Why Study It?|access-date=21 January 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201183734/http://www.siena.edu/pages/3289.asp|archive-date=1 February 2014|df=dmy-all}}</ref> An mga kasibotan na nangyari bago pa an imbensyon nin sistemang pagsurat iyo pigkokonsidera bilang "prehistorya". An "historya" iyo sarong payong na termino na nagrerelatibo sa mga nagligad na pangyayari pati naman an memorya, pagkadiskobre, koleksyon, organisasyon, presentasyon, asin interpretasyon nin impormasyon manungod sa mga pangyayaring ini. An mga [[historyador]] iyo pigkakaag an nagligad as konteksto gamit an mga historikal na gunuan arug kan mga nakasurat na dokumento, pigtaram, ekolohikal na marka, asin materyal na bagay kabali an mga arte asin artipakto.<ref name=":4">{{Cite book|title=History: A Very Short Introduction|last=Arnold|first=John H.|publisher=Oxford University Press|year=2000|isbn=019285352X|location=New York}}</ref>
 
An historya pigbabali man an akademikong disiplina na minagamit nin naratibong nagsasaladawan, eksaminar, kahapotan, asin pag-analisa nin sarong sekwensya nin mga nagligad na pangyayari, asin pag-imbestiga nin istilo kan kawsa asin epekto na relatibo sa sainda.<ref name="evans1">{{cite web|url=http://www.history.ac.uk/ihr/Focus/Whatishistory/evans10.html|title=The Two Faces of E.H. Carr|access-date=10 November 2008|author=Professor Richard J. Evans|year=2001|website=History in Focus, Issue 2: What is History?|publisher=University of London}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.history.ac.uk/ihr/Focus/Whatishistory/munslow6.html|title=What History Is|access-date=10 November 2008|author=Professor Alun Munslow|year=2001|website=History in Focus, Issue 2: What is History?|publisher=University of London}}</ref> An mga historyador mawot maintindihan asin i-representa an nagligad sa paagi nin mga naratibo. Harus man sinda nagdedebate kun anong naratibo an may pinakamagayon na eksplanasyon sa sarong pangyayari, asin man an signipiko nin nagkapirang mga kawsa asin epekto. An mga historyador nagdedebate man kan kalikasan nin historya asin an kapakinabangan kaini sa pag-urulay kan pag-aadal nin disiplina bilang sarong pagtatapos kaini, sagkod bilang sarong paagi nin pagtao nin "perspektibo" sa mga problema kan presenteng panahon.<ref name="evans1" /><ref name="Tosh1">{{cite book|title=The Pursuit of History|last=Tosh|first=John|publisher=Pearson Education Limited|year=2006|isbn=978-1-4058-2351-7|edition=4th|page=52}}</ref><ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/knowingteachingl00samw/page/6|title=Knowing Teaching and Learning History, National and International Perspectives|publisher=New York University Press|year=2000|isbn=978-0-8147-8141-8|editor1=Peter N. Stearns|location=New York & London|page=[https://archive.org/details/knowingteachingl00samw/page/6 6]|chapter=Introduction|editor2=Peters Seixas|editor3=Sam Wineburg|chapter-url=https://archive.org/details/knowingteachingl00samw}}</ref><ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/knowingteachingl00samw/page/102|title=Knowing Teaching and Learning History, National and International Perspectives|last=Nash l|first=Gary B.|publisher=New York University Press|year=2000|isbn=978-0-8147-8141-8|editor=Peter N. Stearns|location=New York & London|pages=[https://archive.org/details/knowingteachingl00samw/page/102 102–115]|chapter=The "Convergence" Paradigm in Studying Early American History in Schools|editor2=Peters Seixas|editor3=Sam Wineburg|chapter-url=https://archive.org/details/knowingteachingl00samw}}</ref>