Pagkakaiba sa mga pagbabago kan "Birus"
Content deleted Content added
Ralffralff (urulay | ambag) No edit summary |
Ralffralff (urulay | ambag) |
||
Linya 1:
An '''birus''' o '''virus''' ([[Latin]] na ''virus'', na boot-sabihon ''lason'')<ref name="trangkasongbaboy">[https://www.piercecountylibrary.org/files/library/tagalog-fact-sheet.pdf Mga Katotoohan Manungod sa Flu kan Orig]. (PDF) (Heras). Washington State Department of Health. Abril 2009. Pighugot kaidtong 13 Mayo 2020.</ref> iyo sarong ahenteng nakakaulakit na nagpapadakul sana sa laog kan mga buhay na selula nin sarong organismo. Nakakapag-ulakit an mga birus sa gabos na klase nin pormang-buhay, hale sa hayop asin tinanom hasta sa mga mikroorganismo, kaiba an mga bakterya asin arkeya.<ref name="pmid16984643">Koonin EV, Senkevich TG, Dolja VV. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1594570/ The ancient Virus World and evolution of cells]. ''Biology Direct''. 2006;1:29. doi:10.1186/1745-6150-1-29. <nowiki>PMID 16984643</nowiki>.</ref>
Gikan sa artikulo ni Dmitri Ivanovsky kaidtong 1892 na naglaladawan nin di-baktiryang patoheno na nag-uulakit nin mga tinanom kan tobako, asin an pagdiskobre nin virus-mularang tabako ni Martinus Beijerinck kaidtong 1898,<ref name="Dimmock">Dimmock p. 4</ref> harus 5,000 sarihay kan virus an nailadawan nin detalyado,<ref name="Dimmock p. 49">Dimmock p. 49</ref> pero igwang milyun-milyong klase kaini.<ref name="Breitbart M, Rohwer F 2005 278–84">
== Istraktura asin kagibuhan ==
Habang dae sa laog kan naulakitang selula o sa proseso nin pag-ulakit nin selula, yayaon an mga virus sa porma nin sadiring partikulo o ''virion'', na pigbibilog kan: (i) kamanahing bagay, na iyo an haralabang molekula kan [[DNA]] o [[RNA]] na nagkokodigo kan istraktura nin mga [[protina]] kun sain naghihiro an virus; (ii) unit na gibo sa protina, an ''kapside'', na nagpapalibot asin nagproprotekta sa kamanahing bagay; sagkod sa pirang kaso (iii) sarong panluwas na unit nin mga [[Lipid|lipido]]. Manlainlain an mga hugis kaining partikulong virus gikan sa simpleng
Dakul an mga paagi kun pano naglalakop an mga virus. An sarong paagi iyo uli kan mga organismong nagdadara-nin-helang na bistado bilang bektor: halimbawa, harus nalilipat-lipat an mga virus sa mga tinanom sa paagi nin mga insektong nagkakakan nin yago kan tinanom, arug kan mga dapulak; asin pupuwedeng ikarga kan mga insektong nagsusupsop-nin-dugo an mga virus sa mga hayop. Naglalakop an virus-trangkaso sa paagi nin pag-abo asin pagbahin. Pigbabalyo an mga "virus-noro" asin "virus-rota", na harus kawsa kan gastroenteritis, sa rutang ati–panguso, na pigpapasa sa pagdaiti asin paglaog sa hawak sa pagkakan o tubig. An HIV iyo saro sa mga virus na naglilipat sa paagi nin sekswal na interaksyon asin nin pagdaiti sa naulakitang dugo. An "sakop kan host" nin virus iyo an manlainlaing klase nin selula na pupuwede niyang i-ulakit. Pupwedeng piot ini na may boot-sabihon na makakaulakit an virus nin kadikitong sarihay sana, o mahiwas na may boot-sabihon na maka-ulakit siya nin dakulon.<ref>Shors pp. 49–50</ref>
|