Pagkakaiba sa mga pagbabago kan "Pagsurat Bikolnon"

== Pagsurat Bikolnon 1, 2 asin 3 ==

Idineklarar ni Marne Kilates sa pinakainot na Pagsurat Bikolnon an kagadanan kan kontemporanyong [[literaturang Bikolnon]].<ref>[https://www.academia.edu/38239826/Kristian_Sendon_Cordero_Review_The_End_of_National_Cinema_UP_Press_2016 Kristian Sendon Cordero, Review, The End of National Cinema, UP Press, 2016]</ref><ref>Estelito Jacob sa ''Abogado Juan - Hapot mo Simbag ko''. [https://www.youtube.com/watch?v=HxeFEMBcPHY LENGGWAHENG BIKOL, NAGHIHINAGDAN? PHILHEALTH: SUMPAY BUHAY O DAI?] (YouTube) August 29, 2020.</ref> Kagduwang taon (12) an nakalihis kaini, sa Pagsurat Bikol kan 2012, saiyang tinungkosan na an panurat Bikol iyo idtong mga panurat dapit sa [[Rehiyon Bikol|rehiyon Bikol,]]<ref>Juan Escandor Jr.[https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]] (pighugot 2019-05-03)</ref> dawà na dai isinurat nin sarong taga-Bikol asin bakô sa [[Mga tataramon na Bikol|mga tataramon na Bikolnon]]. Para ki Kilates:<blockquote>''An panurat Bikol iyo an rawit, nobela o kathâ na nakasurat dapit sa Bikol. Dai kaipohan yaon sa tataramon na Bikol, asin nin sarong Bikolnon, alagad dapit sa Bikol. Boot sabihon, kun yaon sa Bikol o sarong Bikolnon an karakter kan sarong halìpot na usipon, manunungod ini sa Bikol.'' <small>(Bicol literature is poetry, novel or fiction written about Bicol. Not necessarily in the Bicol language, not necessarily published in Bicol, and not necessarily by a Bicolano, but it’s about Bicol. Meaning, if it’s a short story, the setting is in Bicol or its character is a Bicolano. It’s about Bicol.)</small><ref>[https://newsinfo.inquirer.net/208167/bicol-literature-at-the-crossroads Bicol literature at the crossroads] [[Philippine Daily Inquirer]] (2018-11-04)</ref></blockquote>Nabilog an ideya nin sarong panrehiyon na patiribayan sa pagsurat nin literaturang Bikolnon ni [[Carlos Arejola]] matapos an ikaduwang Pagsurat Bikolnon.<ref>Paz Verdades Santos. [https://ejournals.ph/article.php?id=7880 Enot no Tinagba: Ang Premio Tomas Arejola para so Literatura sa mga Wikang Bikol] MALAY Tomo 19 Bilang 1 (2006)</ref> Minuknâ ni Arejola an [[Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon]] kan 2004 asin bago kaini an [[Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol|Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat Bikol]] kan 2003, mga inisyatiba na pinagmidbid kan ''2007 Mayoral Recognition Award'' kan [[Syudad nin Naga]] asin kan Unyon ng Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) kan 2008.

Bago kaini, ginibo an magigin pinakahuring edisyon kan '''[[Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat-Bikol|Juliana Arejola-Fajardo Workshop sa Pagsurat Bikol]]''' na itinugdas ni [[Carlos Arejola]] sa [[Syudad nin Naga]]. Dangan, pinagpublikargigibohon manan nipinakahuring edisyon kan [[Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon]]. Siiyang ipupublikar an mga librong pan-aki na parte kan trilohiyang ''Boom, Boom, Boom An Mga Aki kan Camarinezoom'' na nakasurat sa Bikol, Ingles asin Tagalog/Filipino. Siring man, pakatapos kan komperensya, pinag-reorganisar kan taon na ini an organisasyon pangkulurang [[Sumaro Bikolnon]]<ref>Highlights in the history of Sumaro Bikolnon. Kabikolan at War.2017.</ref> asin an [[Kabulig-Bikol]]. Kinaptan ni [[Ramon Olaño, Jr.]] bilang bàgong pamayo an organisasyon pangkultura kun sain sinalidahan kaini si [[Jose Fernando Obias]] mantang naibalik man ki [[Estelito Jacob]] an pagigin presidente kan panliteraryong grupo, kaiba sa Francisco Peñones Jr., [[Honesto Pesimo Jr.]], [[Marissa Reorizo-Redburn]], Rizaldy Manrique asin [[Paz Verdades Santos]] bilang mga myembro.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=4350 An Evening of Bikol Erotic Poetry: From “Kitik” to “Girok”] [[Bicol Mail]] (pighugot 2012-10-14)</ref>

Nairehistro sa Securities and Exchange Commission bilang sarong non-stock non-profit na korporasyon kan Marso 23, 2012 an [[Parasurat Bikolnon|Parasurat Bikolnon, Inc.]], sarong organisasyon nin mga parasurat sa Bikol na itinugdas kan 2010 ni [[Buboy Aguay|Bernardo Miguel Aguay, Jr.]] asin pag-iriba na nagpublikar kan ''[[Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral|Ortograpiya Bla Bla Bla!]]'' (2012), sarong antabay sa ortograpiya, pagbaybay asin paggamit nin mga diyakritiko para sa tataramon na [[Tataramon na Bikol|Bikol Sentral]].<ref name="Padurunongan 2012">[http://www.canaman.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=254:elementary-pupils-compete-in-padurunongan-&catid=75:august-2012&Itemid=296 Elementary pupils compete in Padurunongan contest] [http://canaman.gov.ph Canaman.gov.ph] (pighugot 2015-01-27) Hilingon man sa [http://archive.is/rdHx Archive.is]</ref> Itinugdas ini kan [[Abril 17]], [[2010]] sa kamàwotan na masimbagan an pangangaipo sa pag-adal asin pagmidbid sa marhinal na mga parasurat.<ref>''Kasaysayan kan Pagkakamukna'' Parasurat Bikolnon Inc. (2012)</ref> Ngunyan, igwa ining kabtang na organisasyon sa [[Calabanga, Camarines Sur|Calabanga]], [[Camarines Sur]]<ref>[http://www.bicolstandard.com/2018/07/san-miguel-bay-writers-workshop-now.html San Miguel Bay Writers Workshop now open to applicants] [[Bicol Standard]]</ref><ref>Edwin S. Breva, Jr. ''#SanggatosNaRawitdawitSaSanggatosNaAldaw: A Literary Autoethnography'' sa ''Journal of Arts and Sciences Research'' Volume 1, No. 1. (March 2018), p. 7</ref> asin [[Virac, Catanduanes|Virac]], [[Catanduanes]].<ref>[http://www.catanduanestribune.com/article/41K6 SurTe confers Gov. Cua honorary membership] [http://www.catanduanestribune.com Catanduanes Tribune]</ref> Inaapod man ini sa manlainlain na salang ngaran (tuyo o dai tuyo) siring kan '''Pagsurat Bikolnon'''<ref>[https://www.scribd.com/document/314062068/Bikol-Reporter-April-17-23-2016-Issue Halaga kan Literatura sa Sosyedad] Bikol Reporter. Abril 17-23, 2016. (pighugot 2019-01-29)</ref><ref>''[https://hamudyong.wordpress.com/2018/08/31/rarom-rayo-sarong-hapon-sa-roco-library/ Rarom, Rayo: Sarong hapon sa Roco Library]'' [https://hamudyong.wordpress.com/about/ Hamudyong blog] (pighugot 2019-05-03)</ref><ref>[[Paz Verdades Santos]]. ''Kamugtakan kan Literaturang Bikolnon.'' Sinambit sa [[Pagsurat Bikolnon|Pagsurat Bikolnon 5]] na ginibo sa Camarines Sur Polytechnic College, [[Nabua, Camarines Sur|Nabua]], [[Camarines Sur]]. 28 Pebrero 2017</ref> asin '''Parasurat Bikol'''.<ref>Kristian Cordero. Marissa Reorizo-Redburn sa <nowiki>''</nowiki>An Satuyang Kakanon sa Aroaldaw<nowiki>''</nowiki> (NCCA, 2015) pahina 251</ref>

Pinanginotan ni [[Irvin Sto. Tomas]] an komite sa pagsaligsig sa antabay sa ortograpiya kan organisasyon. Igwang titulo nin Maestro kan Arte (MA) sa Filipino sa [[Unibersidad kan Nueva Caceres]] si Sto. Tomas<ref>Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[http://planet.naga.ph/2316/a-way-out-of-the-margins A way out of the margins]'' [[Vox Bikol]] kopya kan artikulo sa Planet.naga.ph (pighugot 2016-7-3)</ref> asin sarong posgradong estudyante nin Doktor sa Edukasyon (EdD) sa Pagtukdô nin Lengwahe asin Literatura sa parehong institusyon. Kan kasagsagi kan blogging, tinukar asin ipinahiling niya sa saiyang blog na [https://filipinayzd.i.ph Filipinayzd] (mayò na) an pagbabàgo sa ortograpiyang Filipino<ref>''2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino (Revisyon ng DECS: Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, s. 1987)''</ref><ref>[http://filipinolibrarian.blogspot.com/2006/08/fo-ang-bagong-alfabeto-atpatnubay-sa.html FO: Ang Bagong Alfabeto at Patnubay sa Ispeling] [http://filipinolibrarian.blogspot.com The Filipino Librarian] (pighugot 2016-7-3)</ref> na ipinaluwas kan Komisyon sa Wikang Filipino kan 2001 sagkod na ipawarang bisa ini kan 2006.<ref> Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[https://nagueno.wordpress.com/2006/09/12/getting-disoriented-with-filipino Getting disoriented with Filipino]'' [https://nagueno.wordpress.com Nagueño in the Blogosphere] (pighugot 2016-7-3)</ref><ref> Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[https://nagueno.wordpress.com/2006/09/20/creative-destruction-and-our-languages Creative destruction and our languages]'' [https://nagueno.wordpress.com Nagueño in the Blogosphere] (pighugot 2016-7-3)</ref><ref>Wilfredo B. Prilles, Jr. ''[http://nagueno.blogspot.com/2006/11/deped-suspends-2001-filipino-alphabet.html DepEd reviews 2001 Filipino alphabet revision]'' [https://nagueno.wordpress.com Nagueño in the Blogosphere] (pighugot 2016-7-3)</ref> Nakasurat an siring na pagbabago kan tataramon na Filipino an tesis ni Sto. Tomas na ''TV Ads: Hanguan ng mga Kagamitang Pagtuturo sa Elementarya'' sosog sa siring na ortograpiyang Filipino.<ref>[https://www.scribd.com/document/19003543/TV-Ads-Irvin-P-Sto-Tomas-1 TV Ads: Hanguan ng mga Kagamitang Pagtuturo sa Elementarya] [https://www.scribd.com Scribd.com]</ref>

Tinàwan kanni mgaNierva iniasin Cordero nin diskusyon an problema sa pagkairiba-iba kan [[mga tataramon sa Bikol]] asin mahihiling an karibongan kan mga ini sa ulayon dapit sa ortograpiya sagkod bokabularyo asin an pagkalain kan duwang bagay na ini. Sa saindang diskusyon, luminawaslumiluwas sa partikular na tataramon na sakop (scope) kan ginibong pag-adal na iyo an [[Bikol Sentral]] asin ipinamugtak na an hinaman na giya para sa [[mga tataramon na Bikol]].

Dating mga paratukdô sinda Nierva asin Cordero sa [[Ateneo de Naga na Unibersidad]] sagkod mga dating myembro, siring ni Arejola, kan grupong [[Kabulig-Bikol]] antes nabàgo mareorganisar ini. Kan 2014, ipinaluwas kan unibersidad an ''Guide to Bikol Orthography'' ni Wilmer Joseph S. Tria kun sain nagin parte sinda sa paghaman asin pagpabantog kan libro.<ref>[http://www.bicolmail.com/2012/?p=18650 Book on Bikol orthography launched] Bicolmail.com (pighugot 2016-6-25)</ref><ref>Kristian Sendon Cordero. ''[http://www.bicolmail.com/2012/?p=22015 SANTIGWAR: Tataramon asin an Sálog]'' Bicolmail.com (pighugot 2016-6-25)</ref><ref>[http://www.adnu.edu.ph/2014/11/26/guide-to-bikol-orthography-book-launch/ Guide to Bikol orthography book launch] adnu.edu.ph (pighugot 2017-10-17)</ref> Sa libro, mauunambitan man an nahaman na ''Giya sa Ortograpiyang Bikol'' na gibo kan Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) alagad nungka an ''Antabay sa Ortograpiya nin Bikol Sentral'' kan Parasurat Bikolnon.

SarongHuri taonnin makalihissarong taon sa orihinal na petsa kan komperensya na lambang ikaapat na taon ginigibo, dinara an ''Pagsurat Bikol'' sa Camarines Sur Polytechnic College sa [[Nabua, Camarines Sur]], [[Camarines Sur]] kan 2017 durante kan termino kan [[Iriga|Iriguenyong]] si [[Francisco Peñones, Jr.]] bilang representante kan Sur nin Luzon sa sub-komiteng Arteng Panliteraryo kan [[Nasyunal na Komisyon para sa Kultura asin kan Arte]] (NCCA), kun sain nagin tagapagtaram si [[Marne Kilates]]. Digdi inakò ni Kilates na dai siyang awtoridad sa pagsaysay kun ano an estado kan panurat Bikol huli sa kadiit an saiyang naisurat sa tataramon na Bikolnon, asin kadiit an kaaraman niya sa mga isinusurat ngunyan sa rehiyon.<ref>[https://www.bicolmail.net/single-post/2017/02/02/Six-memos-to-Bikol-writers Six memos to Bikol writers] [[Bicol Mail]]. Pebrero 2, 2017 (pighugot 2019-05-10)</ref>