Clitoria ternatea

An Clitoria ternatea, (Ingles, blue pea, butterfly pea) sarong klaseng tinanom na ornamental na nagkakamang o nangungurapot sa pagtalubo kaini. Ini sarong species sa pamilya Fabaceae. An burak may arok o kolor na asul asin naghihitsurang ikinabuhay nin babae kaya an pangaran kan genus "Clitoria", katagang Latin boot sabihon "itil".

An tinanom na Clitoria ternatea

Distribusyon

An tinanom na ini tubong tal sa Asya, sa mga lokasyon kan sub-kontinenteng Indya asin sur-subangan na Asya alagad, napalakop naman sa Aprika, Austtralia asin Amerika.

Deskripsyon

An tinanom na ini nagkakamang asin nangungurapot. May mga tangkayaw na haralaba, ini maray tumubo sa mga alumahad na daga. An risang gayo sa masetas na ini iyo an burak niya, mairom na asul, nasosolo sana asin may mapusaw na giyaw sa tahaw kaini, dawa totoo ikgwa man kan masetas na ini na an burak puti. An mga burak nasukol na 4 sm (1.6 pul) an laba asin 3 sm (1.2 pul) an lakbang. An bunga kaini lapnad, matilaba, 5-7 sentimetro an pakalaba na sa laog igwang anom a bot sampolong pisog. Ini pwedeng kakanon kun putot pa.

An tinanom na ini sarong masetas pampagayon sa natad o ginagamit man pagbawi nin pagkabagbag kan dagang tatanoman. Oras natanom na, dikit sana an kaipohan na pag'ataman asin sige sana pagkanap. Mayaman sa nitroheno, ini napayaman sa daga oras pinaralapa.

Pakinabang

Pagkakan

Sa Sur-subangan na Asya an masetas ginagamit na pangtugma' sa mga luto kan bagas na pulotan. Sa norte-subangan kan peniknshular Malaysia, saro ining sangkap sa lutong nasi kerabu', nangangasul an arok. Sa mga giso kan Burma asin Thailand, an burak kaini pinapatos sa arina asin pinipritos.

An burak ginigibo man na tsa. Ini sinasalakan nin lantad saka tagok nin suwa o lemonsito. Nakolor ining lila. Sa Byetnam asin Tailandya, an tsa kaini pinapaturoan nin tangguli, may tagok lemonsito na mangyari an tsa naarok man na lilang nagrorosa-rosa. Siniserbi ini sa mga hotel bilang inomon pakapamanggi, maimbong o malipot sana.

An mga burak man inuusar na sa gin, na nagigin asul sa kolor pag yaon pa sa bote asin nagigin rosa kun haloan karbonadong tubig. Huli ta an mga organikong kolor bako man permanente, an gin tinatago' sa madiklom na sarayan.

Sa Indya, an tinatanom konsideradong banal asin gamit sa mga seremenoyang relihiyoso.

Tradisyonal na medisina

Sa medisinang Ayurvedico, ini sarong bulong na napakusog daa nin memorya, anti-stress, pampakalma sa isip, panlaban sa pagtakig, aswin pampatungka. Sa Tsinong medisina, tinutu bod na ini nakakapakusog sa pangingirag, huli sa hitsura kan burak nan garo pepe.