Pagkakaiba sa mga pagbabago kan "Kwartang papel kan Hapon panahon kan Ika-2ng Gerang Pangkinaban"

 

 

 

Igdi sa Filipinas, an enot na serye nin moneda Hapon pinaluwas kan 1942 na may denominasyon na 1, 5, 10 asin 50 pesos asin kan 1944, nagpaluwas nin nota monedang 100, dangan nota na 500. Harani na sa pagtapos kan gera, taon 1945, nagpaluwas pa nin denominasyon na 1,000 asin napaimprenta manta an mga soldados na Hapon nagdudurulag na pasiring Baguio ta luminaog na an mga soldados Amerikano sa Manila magpoon kan Pebrero 3, 1945. Huli ngane daa ta nagkukulang-kulang na sa materyales, pinalasaw na an tinta sinalakan kan duplicator fluid ngane dakul mapaluwas.

 

 

An mga Hapon dungan pagbomba sa [[Pearl Harbor]] saka man suminakyada sa British Malaya paagi pagbaktas sa kadagaan sa bandang amnayan asin dagos-dagos natalikopan an [[Singapur]] kan Pebrero 15, 1942 asin an mga ini hanggan Agosto 1945. Igdi an Hapon nagpaluwas nin monedang papel sa denominasyon na 1, 5, 10 asin 50 sentimo saka 1, 5 asin 10 sa dolyar. Kan 1944, huli sa inflation, nagpaluwas na nin 100 dolyar Pagpoon numerado ini sa serye alagad hinale na sa mga nasunod na paluwas. Kan 1945, napaluwas pa otro nin 100-dolyar na nota dangan nota na may 1,000 denominasyon. Gabos ini may nakaguhit na paliwang na sadiri kan “Gobyernong Hapon” asin “pinapangakuan na susulian kun siisayman an may kapot kaini”.

Sinasabing dai man nagpaluwas nin mga takal na moneda an Hapon gibo kan maipo an mga metal. Gabos na moneda pig’imprenta sa papel sana. Alagad, an Museo sa Moneda kan [[Bank Negara Malaysia]] sa [[Kual Lumpur]] igwang saray na pattern coin nagpapatotoo na an takal na kwarta pigplano kuta dai sana nakadaragos. An naka-eksibit sarong 20 sentimo, sa barayan kaini may pangaran na MALAYSIA asin petsa 2602 (sa kalendaryong Hapon napalis ini sa 1942) Sa talikod kaini iyo an tipikal na desinyong Hapon kan saldang na may burak nin sakura, saka sa itaas kaini nakaguhit an tataramon na “20 cents”. Pigngalas ta MALAYSIA na an ginamit na dai man uso pa kaidto alagad ini palan iyo an arapodan kan Hapon duman sa rona na idto kan panahon.

 

 

An Hapon linusob an Burma asin linaog ini kan Enero 1942. Nasakop ninda an [[Mandalay]] kan Mayo 21, 1942 na napiritan an pwersa armada kan Briton na mag’atras pasiring [[Indya]]. Kapot kan Hapon ini hanggan sa ika-duwang kampanyang kan mga Alyado kan 1944. Kan 1942, an Hapon nagpaluwas igdi nin moneda papel sa denominasyon na 1, 5 asin 10 sentimo asin 1/4 , ½, 1, 5, saka 10 Rupees.

Kan 1943 an Hapon nagpapluwas igdi nin moneda papel sa 1, 5, 10 na Rupee na may 100 na Rupee kan 1944. Ini may guhit sa laog, ibaba kan kinahon na hitsura na nagsasabing “Gobyerno kan Dakulang Imperyo nin Hapon”. An selyo sa ibabang too duman nangahulogan kan simbolo nin Ministro nin Pinansya kan Hapon.

 

 

Pagrampaog kan Singapur sa pwersa kan Hapon kan Pebrero 1942, an Hapon inatake an Netherland Indies na nasakop mananggad ninda kan Marso 9, 1942 hanggan Agosto 1945. Kan 1942, tolos nagpaluwas an Hapon nin kwartang papel sa denominasyon na 1, 5, 10 sentimo asin 1, 5 asin 10 na Gulden note. An mga notang ini napapalaen ta gabos ini nakasurat sa Olandes. An mga halaga kaini iyo an Een (1), Vijf (5) asin Tien (10) asin Gulden. Gabos na notangm ini may nasusurat na “De Japansche Regeering Betaalt Aan Toonder”, o boot sabihon an “:Gobyernong Hapon nangangako na masuli sa pagbayad kaini siisayman an may kapot “. Denominasyon na 100 asin 1000 Roepiah pinaluwas man kan 1944, na may tataramon sa Indones na “Pemerintah Dai Nippon” (Gobyernong Hapon). Sunod nagpapaluwas pa man nin serye na may mga denominasyon na ½, 1, 5, 100 Roepiah kan 1944,na may paliwanag nakasurat sa Hapon, “Dai Nippon Teikoku Seiku” (Gobyernong Imperyo kan Hapon).

 

 

Sa Oceania, an kenkoy na kwarta pinalakop para sa paggamit sa British New Guinea, sa Solomon asin Gilbert na mga Isla asin iba pang saradit na bantayan militar kan Hapon. An mga islang ini sinikop ngane mabantayan asin makalasagan an mga darakulang nasyon yaon sakop kan Co-Prosperity Sphere. Igdi nagpaluwas an Hapon nin 1 asin ½ shilling na nota gamit para sa mga teritoryong ini. Pighuna na an pagpa’imprenta kaini pangandam sa paglusob sa [[Australya]]. Alagad, mayo man nin humot an Hapon na siring.

 

 

Bilang pagpaluyang boot asin pagtuya-tuya sa gobyernong Hapon , an Estados Unidos nagpa’imprenta nin mga kwartang Rupee sa denominasyon na 5 na may mga mensahe sa lenggwaheng Kachin (sarong Burmes na tataramon) : “ an Gobyernong militar kan Hapon pigordenan an mga soldados kaini na gastoson nang todo an monedang papel na ini sa pagbakal mga kakanon o anopaman. Alagad, kamo mga Kachin madali sanang magdisponer kan kwartang papel na ini alagad ini mayong tunay na halaga asin masakitan kamong ibakal ini nin mga kakanon asin mga ibang pangangaipo. Dai nindo ini gamiton ta madadaya sana kamo!”

 

 

An Amerika man nagpaimprenta man nin mga pekeng Hapon moneda na papel sa tuyong pagraot kan mga ekonomiya local sa mga nasakop kan Hapon asin man sa pagtabang sa mga gerilya. Si Heneral McArthur, inordenan an [[Office of Strategic Services]] to arogon magpaimprenta kaini asin ipalakop sa Filipinas. Sa swerte, nakadukay nin papel sa Amerika na hale sa tinanom na tubong Hapon asin kan maubos na an papel, ibinalyo sa Australya an operasyon. Kaya, kan 1943, nakadamot si MacArthur nin mga minasunod na pekeng mga nota: limang milyon na 10-peso nota, tolong milyon na 5-pesong nota, asin saro may kabanghang milyon na 1-pesosng nota, asin limang gatos na ribong 50 sentimo.