Pagkakaiba sa mga pagbabago kan "Vocabulario de la Lengua Bicol"

Content deleted Content added
Ringer (urulay | ambag)
No edit summary
Ringer (urulay | ambag)
No edit summary
Linya 6:
Yaon siya sa Bicol poon 1602 abot 1616: sa [[Oas, Albay|Oas]], [[Polangui, Albay|Polangui]] asin sa [[Naga (ciudad)|Nueva Caceres]]. Sa kag-apat(14) na taon na pinagpirmi nya sa Bicol (ta an duwa kaini sa Dilao), an siyam na taon yaon siya igdi sa Naga nakatoka. An duwang taon sa periodong ini siya nagtukaw komo ''vicario provincial'' sa apostolica provincia de San Gregorio.
 
Sa lawig kan pag-erok sa Oas, Polangui asin Naga poon 1602 hasta 1616 nabilog ni Lisboa an Vocabulario na nakatalâ an labing sampolong ribong mga katagâ kan lenggwaheng Bicol. Inio an sabi ni Realubit nag'abot 10,495 na katagâ (Bicol-EspanolEspañol) sa (417 na pahina) sa sukol nin papel na 22" x 33" asin igwa Espanolman 5,588 na katagâ sa seksyon Espanyol (Español-Bicol)<ref>[http://www.sil.org/asia/philippines/ling/Maria_Lilia_F._Realubit._Translating_Vocabulario_de_la_Lengua....pdf (104Realubit, Translating Vocabulario de la Lengua Bicol] </ref> sa 103 na pahina). kan magluwasIni an ika-2ng edisyon kan taon 1865 sana pagbootipinagboot ni [[Francisco Gainza]] (1818-1879), Obispo kan [[Nueva Caceres]]. Ini pinaimprenta sa ''Establecimiento tipografico del Colegio de Santo Tomas'', igdi sa Manila.
 
Alagad, an enot na edisyon na nagluwas kan 1754 may 764 na pahina, Bicol-Espanol, asin 160 pahina, Espanol-Bicol. Sinasabi na kan mga panahon na idto nasaray an sarong kopya sa biblioteca kan kumbento kan San Francisco sa Manila sa pag'aataman ni Fray Pablo Rojo. Ini naimprenta sa kumbento kan Nuestra Senora de Loreto en el pueblo de Sampaloc.<ref>W.E.Retana, 1862-1924.La imprenta en Filipinas: adiciones y observaciones á la Imprenta en Manila de D. J. T. Medina; por W. E. Retana. American Philosophical Society. Library. Madrid: [Impr. de la viuda de M. Minuesa de los Ríos], 1899.p. 200, p. 248. </ref><ref> Robertson, James Alexander,1873-1939. Bibliography of the Philippine Islands. Cleveland, Ohio.: The a.H. Clark Company, 1908. p. 235.</ref><ref>http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/AEZ4803.0001.002/236?rgn=full+text;view=image;q1=pablo+rojo Edisyon 1754</ref> Dai man gayod masabi na mas dakul an entri sa 1754 na edisyon ta sarong taytay sana an pagkaag kan mga kataga sa lambang dahon manta an 1865 na edisyon ginibo nang duwang taytay. An 1754 edisyon bakong malinaw an paka-imprenta, sarami' asin purak an tinta, an letra 's' napopormang garo letra ' f '. Laen pa kiyan, an ibang mga kataga' nasusurat pa sa lumang ispeling.
 
Sabi pa ni Realubit, dakul na mga katagâ na tinawan kahulogan ni Lisboa sa paaging figurativo siring sa tolo niyang tinaong halimbawa:
===Panalmingan kan soanoy na Kulturang Bikolnon===
 
An katagang ''sibagat'' tinawan kahulogan na siring ".... pangaran sa irarom na sulog na nagbubulos sa salog Bicol bago ini maghampak sa kagagapoan arog kan sarong bados na nagbabatyag bago sa saiyang pangaki.'
 
Para sa katagang ''abucay'', na ini sarong dakulang puting gamgam, pwedeng itaram na: ''Nangangabucay na an dagat''. 'An alon nin dagat nagdadakula asin nagpuputi na.'
 
An ''apos'' naman daa, na iyo an sulong parte nin kahoy, kandila o sigarilyo, sinabi ni Lisboa na pwedeng siring itaram, ''Naapos na baga si pagca guinoo niya'' na boot sabihon 'nawara na an saiyang pagkarespetable'.
 
==='''Panalmingan kan soanoy na Kulturangkulturang Bikolnon===bikolnon'''
 
An Vocabulariong ini dakulon pinagtala' na mga pangaran kan mga antigong paroy na tinatanom kan mga taga-Ibalong na masasabi ''extinct'' na ngonyan kadaklan, mga manlaen-laen na pandagat na sasakyan, *mga praktis asin mga termino sa pagbubulawan asin sa pagdudulang (pagmina), mga termino nin mga tela asin mga gamit sa paghahabol, mga termino sa pagrelasyon sa kadugo asin sa ibang tawo, manlaen-laen na taramon sa pagsasakay sa dagat, mga sira sa dagat asin iba-ibang hayop, mga paliyon asin termino sa mitolohiya nin gugurang, asin dakulon mga klaseng kahoy asin tinanom na garo marayo na ngani ngonyan.
Line 17 ⟶ 25:
 
 
'''Mga Tinanomtinanom Orogorog Nana Anan Mgamga Paroyparoy Nasasambitnasasambit Nana Gayogayo'''
 
 
Line 23 ⟶ 31:
 
 
'''An pagka-eksakto nin pagtaram'''
An Pagka-Eksakto Nin Pagtaram
 
 
Line 40 ⟶ 48:
 
 
'''Paghahabol asin Pagbubulawanpagbubulawan Dakulangdakulang Hanapbuhayhanapbuhay kan Soanoysoanoy na Panahonpanahon
 
 
Line 61 ⟶ 69:
 
 
'''Literaryong Paggamitpaggamit nin Mgamga Taramontaramon Nareparonareparo ni Lisboa'''
 
 
Line 69 ⟶ 77:
 
 
'''Pakagibo Kankan Vocabulario'''
 
 
Line 86 ⟶ 94:
 
 
'''Saen Pinomponpinompon an mga Tataramonkatagâ na Iginuhitiginuhit sa Vocabulario ni Lisboa'''
 
 
Dakula ining isyu ta an iba nagsasabi na kadakulan kan mga katagang tinipon ni Lisboa naghale daa sa Rinconada ta nag-estar daa nin haloy duman. Partikularmente nadestino talaga siya sa Oas asin sa Polangui. An iba nagsabi na nag-estar pa daa siya sa Nabua.
 
Mala ta ini an sinurat ni [[Jaime T. Malanyaon]] sa libro niyang ISTORYA KAN KABIKOLAN (p. 507) "Si Lisboa nangagin padi sa Oas, Polangui asin Nabua kaya an mga Bikol na tataramon hale sa rinconada". Kan 1990 si Malanyaon sinurat an ''Tambobong Nin Mga Piniling Tataramon sa Bikol'' pinag-tawan doon an paggamit kan Naga Bikol."
 
Si Malanyaon taga-Calabanga alagad kan panahon niya dai pa on-line an obra ni Lisboa asin mayo pang nakamaan na mahingutong gayo an ginibo niya maliban ki [[Malcolm Mintz]] na inadalan na husto an lenggwaheng bikol asin guminibo siya nin haros sangkap na diksyunaryo kan bikol na nagguno pa ngani siya sa trabaho ni Lisboa.
 
Pero kun maanan na maray an Vocabulario ni Lisboa, maririsa na nagkukua siyang mga tataramon bako sa Rinconada kundi sa paralibot kan Naga. Nasasambit niya parati sa mga ehemplo an Canaman, Quipayo, Naga, Paniquian (Panicauson), Milauod (Milaor), Minalabag (Minalabac) Camarines, asin Ysarog pero dai lamang matomoyan an mga lugar sa Oas, Polangui o Nabua. Nabanggit an Albay asin Camalig huli sa bulkan Mayong asin an Buhi huli sa tabyos.
Line 102 ⟶ 110:
 
 
'''Ano an Vocabulario ni Lisboa Nahiranahira sa Datidati Niyangniyang Giniboginibo?