Dinastiyang Triệu

Kahadian kan Nányuè / Nam Việt
Kahadian kan Nányuè / Nam Việt; 南越國 (Nam Việt Quốc)
Estado	Kahadian
Kapitolyo	Panyu
Gobyerno	Monarkiya

Nányuè / Nam Việt (Chinese: 南越; literally: "Hanagatan na Yuè"), na binibilog nin mga parte kan Habagatan na Tsina pati na man kan amihanan na Biyetnam. An kapitolyo kaini iyo an Panyu, sa modernong Guangzhou. An nagtugdas kan dinastiyang, inaapod na Zhao Tuo (Triệu Đà), gikan sa Hebei asin nagsirbi bilan sarong gobernador kan militar para sa dinastiyang Qin.^[1] Iginiit niya an saiyang katalingkasan kadtong 207 BK mantang buminagsak an dinastiyang Qin.^[2] Kabali sa naghahading mga piling tawo an kapwa Yue asin imigrante na Intsik^[3] Nirakyada kan Triệu Đà an estadong Biyetnamis na Âu Lạc asin pinamunuan an sarong koalisyon kan mga estado nin Yuè sa sarong giyera kontra sa dinastiyang Han, na nagin naglalawig pa habagatan. Dai na masyadong nagtrayumpo an mga kasunod na liderea sa pagkua kan saindang katalingkasan asin nasakop sa wakas kan dinastiyang Han an kahadian kadtong 111 BK.

Pagtanggi kan dinastiya

Nagpadara an Emperador Wu kan Han nin mga suldados kontra ki Nam Việt.^[4] Nin huli ta sa hadi kaini na masyado pang aki asin mayo pa nin kabatiran asin namumuno sa sarong daing tuod, alagad matapang na hukbo, napamantinir sana ni Nam Việt an saindang kuta sa diit na pagkakataon. Pinusi ni Hán an hukbo ni Nam Việt kaiba sinda Lữ Gia asin an saiyang Hadi na si (Triệu Dương Vương), kapwa naglaban sagkod sa huri. Base sa kadakulon na templo nin Lữ Gia, nakawarak an saiyang mga agom asin suldados sa Red River Delta kan amihanan na Biyetnam, balse naghaloy an ralaban sagkod 98 BK.^[5]^[6]

Pagkatapos kan pagbagsak kan Panyu, nag-aklas si Tây Vu Vương (an kapitan kan lugar nin Tây Vu na kun sain an katahawan iyo an Cổ Loa) kontra sa Inot na dominasyon nin Intsik gikan sa Sulnopan na dinastiyang Han.^[7] Nagadan siya kan saiyang katabang na si Hoàng Đồng (黄同).^[8]^[9]

Pagkatapos-taposi, nabanga sa siyam na mga distrito an Nam Việt bilang prepektura kan Giao Chỉ (Jiaozhi) kan Imperyong Han.^{[nangangaipo nin toltolan]} Nangingimbabaw an dinastiyang Han sa Jiaozhi sagkod sa pag-alsa kan Trưng Sisters, na namuno sa sarong pag-aalsa kadtong 40.^[10]

Lista kan mga Hadi

Ngaran nin Postomo			Tinaong ngaran			Paghahadi (BK)		Biyetnamis	Pinyin	Intsik	Biyetnamis	Pinyin	Intsik
Vũ Đế	Wǔ Dì	武帝	Triệu Đà	Zhào Tuó	趙佗	Paghahadi (BK)	203–137
Văn Dế	Wén Dì	文帝	Triệu Mạt	Zhào Mò	趙眜	137–122
Minh Vương	Míng Wáng	明王	Triệu Anh Tề	Zhào Yīngqí	趙嬰齊	122–115
Ai Vương	Āi Wáng	哀王	Triệu Hưng	Zhào Xīng	趙興	115–112
Thuật Dương Vương	Shù Yáng Wáng	術陽王	Triệu Kiến Đức	Zhào Jiàndé	趙建德	112–111

Kultura nin Nam Việt/Nanyue

Igwang pagsasapi o pagsasaro kan kultura nin mga Han asin Yue sa mga makabuluhan na paagi, arog kan ipinapahiling kan mga artipakto na nakalot kan mga arkeologo gikan sa lubungan kan Nanyue sa Guangzhou. Sobrang mayaman an imperyal na nitso Nanyue sa Guangzhou. Igwang sarong bilang nin mga tanso na nagpapahiling kan mga impluwensyang pangkulturang gikan sa rehiyon nin Han, Chu, Yue asin Ordos.^[11]

Mga ladawan

Estado kan kahadian ni Triệu Đà (Zhao Tuo)
Tansong kaagan kan arak
Tansong Dram kan Đông Sơm
Tansong disko
Tanso na modelo nin harong
Mosuleyo kan Hading Triệu Mạt (Zhao Mo)
Bulawan na selyo
Jiaoxing yubei
Chengpan gaozu bei
Jade burial suit kan Hading si Triệu Mạt (Zhao Mo)
Tansong Dyar kan Đông Sơm

Tansong Dyar kan Đông Sơm
Bronze mortar and pestle
Bronze mirror inlaid with silver
Kawat kan Liubo
Kawat kan Liubo
Armour with reconstructed replica
Tomb of Prime minister Lữ Gia (Lü Jia) and General Nguyễn Danh Lang

Hilingon man

Mga pagbanggit

↑ Patricia M. Pelley Postcolonial Vietnam: New Histories of the National Past 2002 Page 177 "Dai natatakod an katotoohan na siya Intsik; an importante, idineklara ni Triệu Đà an katalingkasan kan Biyetnam."
↑ Bodde, p. 84.
↑ Snow, Donald B., Cantonese as written language: the growth of a written Chinese vernacular (2004), Hong Kong University Press, p. 70.
↑ Yu, Yingshi (1986). Denis Twitchett; Michael Loewe, eds. Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220. University of Cambridge Press. p. 453. ISBN 978-0-5212-4327-8.
↑ "Lễ hội chọi trâu xã Hải Lựu (16–17 tháng Giêng hằng năm) Phần I (tiep theo)". 2010-02-03. Theo nhiều thư tịch cổ và các công trình nghiên cứu, sưu tầm của nhiều nhà khoa học nổi tiếng trong nước, cùng với sự truyền lại của nhân dân từ đời này sang đời khác, của các cụ cao tuổi ở Bạch Lưu, Hải Lựu và các xã lân cận thì vào cuối thế kỷ thứ II trước công nguyên, nhà Hán tấn công nước Nam Việt của Triệu Đề, triều đình nhà Triệu tan rã lúc bấy giờ thừa tướng Lữ Gia, một tướng tài của triều đình đã rút khỏi kinh đô Phiên Ngung (thuộc Quảng Đông – Trung Quốc ngày nay). Về đóng ở núi Long Động – Lập Thạch, chống lại quân Hán do Lộ Bác Đức chỉ huy hơn 10 năm (từ 111- 98 TCN), suốt thời gian đó Ông cùng các thổ hào và nhân dân đánh theo quân nhà Hán thất điên bát đảo."
↑ "List of temples related to Triệu dynasty and Nam Việt kingdom in modern Vietnam and China". 2014-01-28.
↑ Từ điển bách khoa quân sự Việt Nam, 2004, p564 "KHỞI NGHĨA TÂY VU VƯƠNG (lll TCN), khởi nghĩa của người Việt ở Giao Chỉ chống ách đô hộ của nhà Triệu (TQ). Khoảng cuối lll TCN, nhân lúc nhà Triệu suy yếu, bị nhà Tây Hán (TQ) thôn tính, một thủ lĩnh người Việt (gọi là Tây Vu Vương, "
↑ Viet Nam Social Sciences vol.1–6, p91, 2003 "In 111 B.C. there prevailed a historical personage of the name of Tay Vu Vuong who took advantage of troubles circumstances in the early period of Chinese domination to raise his power, and finally was killed by his general assistant, Hoang Dong. Professor Tran Quoc Vuong saw in him the Tay Vu chief having in hands tens of thousands of households, governing thousands miles of land and establishing his center in Co Loa area (59.239). Tay Vu and Tay Au is in fact the same.
↑ Book of Han, Vol. 95, Story of Xi Nan Yi Liang Yue Zhao Xian, wrote: "故甌駱將左黃同斬西于王，封爲下鄜侯"
↑ Gernet, Jacques (1996). A History of Chinese Civilization . Cambridge University Press. p. 126. ISBN 978-0-521-49781-7.
↑ Guangzhou Xi Han Nanyue wang mu bo wu guan, Peter Y. K. Lam, Chinese University of Hong Kong. Art Gallery – 1991 – 303 pages – Snippet view [1]

Mga toltolan

Bodde, Derk (1986). "The State and Empire of Ch'in". In Twitchett, Denis; Loewe, Michael. The Cambridge History of China, Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-24327-8.

Taylor, Keith Weller. (1983). The Birth of Vietnam (illustrated, reprint ed.). University of California Press. ISBN 0520074173. Retrieved 7 August 2013.

Viet Nam Su Luoc by Trần Trọng Kim

Viet Su Toan Thu by Pham Van Son

Suminunod ki Dinastiyang Thục	Dinastiya kan Biyetnam 204–111 BK	Sinundan ni Inot na dominasyon nin Intsik

Tagboan: 23°08′25″N 113°15′22″E / 23.1404°N 113.2560°E / 23.1404; 113.2560

Pinopoonan an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[1] Patricia M. Pelley Postcolonial Vietnam: New Histories of the National Past 2002 Page 177 "Dai natatakod an katotoohan na siya Intsik; an importante, idineklara ni Triệu Đà an katalingkasan kan Biyetnam."

[2] Bodde, p. 84.

[Snow-3] Snow, Donald B., Cantonese as written language: the growth of a written Chinese vernacular (2004), Hong Kong University Press, p. 70.

[4] Yu, Yingshi (1986). Denis Twitchett; Michael Loewe, eds. Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220. University of Cambridge Press. p. 453. ISBN 978-0-5212-4327-8.

[5] "Lễ hội chọi trâu xã Hải Lựu (16–17 tháng Giêng hằng năm) Phần I (tiep theo)". 2010-02-03. Theo nhiều thư tịch cổ và các công trình nghiên cứu, sưu tầm của nhiều nhà khoa học nổi tiếng trong nước, cùng với sự truyền lại của nhân dân từ đời này sang đời khác, của các cụ cao tuổi ở Bạch Lưu, Hải Lựu và các xã lân cận thì vào cuối thế kỷ thứ II trước công nguyên, nhà Hán tấn công nước Nam Việt của Triệu Đề, triều đình nhà Triệu tan rã lúc bấy giờ thừa tướng Lữ Gia, một tướng tài của triều đình đã rút khỏi kinh đô Phiên Ngung (thuộc Quảng Đông – Trung Quốc ngày nay). Về đóng ở núi Long Động – Lập Thạch, chống lại quân Hán do Lộ Bác Đức chỉ huy hơn 10 năm (từ 111- 98 TCN), suốt thời gian đó Ông cùng các thổ hào và nhân dân đánh theo quân nhà Hán thất điên bát đảo."

[6] "List of temples related to Triệu dynasty and Nam Việt kingdom in modern Vietnam and China". 2014-01-28.

[7] Từ điển bách khoa quân sự Việt Nam, 2004, p564 "KHỞI NGHĨA TÂY VU VƯƠNG (lll TCN), khởi nghĩa của người Việt ở Giao Chỉ chống ách đô hộ của nhà Triệu (TQ). Khoảng cuối lll TCN, nhân lúc nhà Triệu suy yếu, bị nhà Tây Hán (TQ) thôn tính, một thủ lĩnh người Việt (gọi là Tây Vu Vương, "

[8] Viet Nam Social Sciences vol.1–6, p91, 2003 "In 111 B.C. there prevailed a historical personage of the name of Tay Vu Vuong who took advantage of troubles circumstances in the early period of Chinese domination to raise his power, and finally was killed by his general assistant, Hoang Dong. Professor Tran Quoc Vuong saw in him the Tay Vu chief having in hands tens of thousands of households, governing thousands miles of land and establishing his center in Co Loa area (59.239). Tay Vu and Tay Au is in fact the same.

[9] Book of Han, Vol. 95, Story of Xi Nan Yi Liang Yue Zhao Xian, wrote: "故甌駱將左黃同斬西于王，封爲下鄜侯"

[10] Gernet, Jacques (1996). A History of Chinese Civilization . Cambridge University Press. p. 126. ISBN 978-0-521-49781-7.

[11] Guangzhou Xi Han Nanyue wang mu bo wu guan, Peter Y. K. Lam, Chinese University of Hong Kong. Art Gallery – 1991 – 303 pages – Snippet view [1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]