Carlos Filipe Ximenes Belo

Si Carlos Filipe Ximenes Belo SDB, GCL (namundag 3 Pebrero 1948) sarong Katoliko Romanong Obispo nin Timor-Leste. Kaiba ni José Ramos-Horta, sindang duwa nagkamit kan Premyo Nobel sa Katoninongan 1996 huli sa saindang "paghingoa na maotob an matanos asin toninong na solusyon sa siplingan sa Timor Sirangan".

Carlos Filipe Ximenes Belo
Kamundagan	(1948-02-03) 3 Pebrero 1948 Vemasse, Baucau, Portuguese Timor
Dinakulaan	Maputo, Mozambique
Nasyunalidad	East Timorese
Alma mater	Catholic University of Portugal Salesian Pontifical University
Titulo	Apostolic Administrator Emeritus of Díli Titular Bishop of Lorium
Sinundan	Ennio Appignanesi
Relihiyon	Katoliko
Mga magurang	Domingos Vaz Filipe Ermelinda Baptista Filipe
Lagda

Kaamayan kan buhay asin bokasyon sa pagpadi

Ika-limang aki ninda Domingos Vaz Filipe asin Ermelinda Baptista Filipe, si Carlos Filipe Ximenes Belo namundag sa baryo nin Wailakama, harani sa Vemasse, sa may bandang amnayan na kosa kan Subangan na Timor. An ama niya nagadan kan edad niya pa sanang 2 taon. An saiyang mga taon pagkaaki yaon sa pag'adal sa mga eskwelahan Katoliko sa Baucau asin Ossu, bago siya nasubol sa Dare Seminaryo Menor sa luwas-luwas kan Dili kun saen siya naggradwar kan taon 1968. Poon 1969 abot 1981, maliban sa mga praktikal na mga adal (1974–1976) sa Subangan na Timor asin Macau, siya nagpirmi sa Portugal asin Roma kun saen bilang kaapil sa Sociedad Salesia, nag'adal nin pilosopiya asin teolohiya bago naordenan padi kan 1980.

Pagbalik sa Subangan na Timor, kan Hulyo 1981, siya nagtukdo nin 20 bulan, dangan nagin direktor, sa Salesian College sa Fatumaca.

Liderato pastoral

Kan magdimitir si Martinho da Costa Lopes kan 1983, si Carlos Filiped Ximenes Belo nanombrahan Administrador Apostoliko kan dioceses nin Dili asin pamayo kan Simbahan kan Subangan na Timor. Siya direktamente naninimbag sa Santo Papa. Kan 6 Pebrerp 1989, siya nagkonsagrar na Obispo titular kan Lorium.

Siya napusoan kan Vaticano Pro Nuncio sa Jakarta asin kan mga lider Indones sa paghuna na siya mokoy-mokoy asin toninong na tawo. Siya bako man an napipili kan mga pading Timores mala ta dai ngane nagpahiling sa saiyang inaugurasyon. Alagad sa laog sana nin limang bulan pakatukaw, siya nagprotestang maigot sa sarong sermon sa katedral kan si Masaker Kraras (1983) asin saiyang pigkondenar an mga paaresto kan mga Indones. An Simbahan totoo iyo sana an pusog na institusyon kayang magpahayg sa bilog na kinaban kun ano an nagyayari sa Subangan na Timor. Sa siring na kaisipan, an bagong Administrador Apostoliko nagpoon na magsurat asin magdulok sa kun kiisay-isay sa pagpaapod nin atensyon kun ano an mga malaen na panyayari sa laog kan Timor-Leste apesar sa tahaw kaini higot an oposisyon kan mga autoridad Indones asin an dai pakilabot kan dakul na parte kan kinaban.

Kan Pebrero 1989 nagsurat siya sa Presidente kan Portugal, sa Santo Papa, asin sa Sekretaryo Heneral kan Nasyon Unido na si Javier Perez de Cuellar sa paghurot na magpaapod nin reperendum para sa anong kaabtan kan Subangan na Timor asin man sa paghagad tabang internasyonal para sa mga tagaSubangan Timor na sa saiyang pagtaram "nagagadan bilang sarong nasyon". An surat niya sa Nasyon Unido na nabuyagyag sa enterong kinaban kan Abril 1989 orog na nagdulot saiya nin peligro huli ta an mga Indones aranggot nanggad kan ginigibo niyang pagtago sa saiya dioceses kan mga kahubinan na nagdudurulag resulta kan Masaker sa Santa cruz (1991) asin kan saiyang maisog na pagbuyagyag kan bilang nin mga biktimang nagkakagaradan sa kariribokan.

An kapagalan ni Obispo Belo para sa mga tagaSubangan Timores asin paghingoa niya para sa katoninongan asin pagka'oroyon nabisto, kaiba niya si Jose Ramos-Horta, kan sindang duwa nagawadan kan Premyo Nobel para sa Katoninongan kan Desyembre 1996. Kan 1995, nasikwit niya man an John Humprey Freedom Award na iginawad saiya kan grupong Kanadyano para sa Katanosan asin Demokrasya.

Para sa katalingkasan

Kan taon 1998, naghira an duros pulitika huli kan pagdimitir ni Heneral Suharto kan Indonesya huli sa instabilidad ekonomiko sa nasyon na ini. An saiyang kasangle, si B.J. Habibie, nag'oyon sa sarong eleksyon na madesidir kan kamugtakan kan Subangan na Timor, kun ma'oyon sa lubos na katalingkasan o magigin parte kan Indonesya. Kan Agosto 30, 1999 an mga residente kan Timor-Leste pinili an magin suway nanggad sa Indonesya asin magin sarong talingkas na nasyon. An resulta kan eleksyon nagsabrit nin makuring kariribokan asin mga grupong militia haleng West Timor, suportado kan mga Indones, naghasok nin mangirhat na pananakot asin panggagadan mala ta rinibong tagaSubangan na Timores nagdurulag asin an residensya ni Belo pigsobsoban hanggan matomtom asin ta siya napiritan magdulag. Si Belo dinara asin nagpaili sa Darwin, Australya. Duwang semana pa kaidto nin makuring violencia, nangapodan na an mga opisyales Indones na magpadara na nin pwersa militar an Nasyon Unido ngane mabalik an katoninongan sa Timor-Leste. Kasabay kan pag'abot kan pwersa Nasyon Unido, si Belo nagbalik kan Oktobre 1999 na nagpahayag na an saiyang nasyon mas terible sa sarong impyerno.Resulta man kan aksyon kan Nasyon Unido, an Indonesya nagbaya na sa teritoryo nin Timor-Leste

Pagbutas sa katongdan

Kan Desyembre 2002, si Belo nagbutas komo Obispo kan Dili asin nagretiro sa Portugal, huli sa kahelangan asin kaipohan magpahingalo nanggad.

Mga adal

• Colombo, Ferdinando. “Timor Anno Zero,” in Bollettino Salesiano 124.4 (April 2000): 18–20.
• Cristalis, Irena. Bitter Dawn: East Timor: A People’s Story. London: Zed Books, 2002.
• De Vanna, Umberto. “Il mondo ha scelto Timor,” in Bollettino Salesiano 121.2 (February 1997): 4–5.
• De Vanna, Umberto. “Il nobel per la pace: La forza della non-violenza a Timor Est,” in Bollettino Salesiano 120.11 (December 1997): 4–5.
• Garulo, Carlos. “The Nobel Prize for Peace: who is Bishop Belo?” ANS Mag: A Periodical for the Salesian Community, year 3, no. 23 (November 1996): 6–8. English language edition.
• Hainsworth, Paul, and Stephen McCloskey, eds. The East Timor Question: The Struggle for Independence from Indonesia. Foreword by John Pilger; Preface by José Ramos-Horta. London: I. B. Tauris, 2000.
• Jardine, Matthew. East Timor: Genocide in Paradise. Introduction by Noam Chomsky; Real Story Series, 2nd ed. Monroe, ME: Odonian Press, 1999.
• Kohen, Arnold. From the Place of the Dead: the epic struggles of Bishop Belo of East Timor. Introduction by the Dalai Lama. New York: St. Martin's Press, 1999.
• Lennox, Rowena. Fighting Spirit of East Timor: The Life of Martinho da Costa Lopes. London: Zed Books, 2000.
• Marker, Jamsheed; East Timor: a Memoir of the Negotiations of Independence. Jefferson, NC: McFarland, 2003.
• Nicol, Bill. Timor, A Nation Reborn. Jakarta: Equinox, 2002.
• Orlando, Vito. “Timor… più che paura!” in Bollettino Salesiano 124.1 (January 2000): 18–20.
• Pinto, Constâncio, and Matthew Jardine. East Timor’s Unfinished Struggle: Inside the Timorese Resistance: A Testimony. Preface by José António Ramos-Horta. Foreword by Allan Nairn. Boston: South End Press, 1996.
• Puthenkadam, Peter, ed. Iingreja iha Timor Loro Sa’e – Tinan. Dili: Kendiaman Uskup, 1997.
• Smith, Michael G. Peacekeeping in East Timor, The Path to Independence, by Michael G. Smith, with Moreen Dee. International Peace Academy: Occasional Paper Series. 1st US ed. Boulder, Col.: Lynne Rienner, 2003.
• Stracca, Silvano. “Un vescovo e il suo popolo,” in Bollettino Salesiano 120.1 (January 1996): 10–12
• Subroto, Hendro. Eyewitness to Integration of East Timor. Jatkarta: Pustaka Sinar Harapan, 1997.
• Taylor, John G. East Timor The Price of Freedom. London: Zed Books, 1999.
• Taylor, John G. Indonesia’s Forgotten War, The Hidden History of East Timor. London: Zed Books, 1991.

Mga panluwas na takod

• [1]Agi-agi sa Timor-Leste. kinua 17-7-16.
• [2] Pabisto ki Carlos Filipe Ximenes Belo. kinua 17-7-16.