Josefa Llanes Escoda

Si Josefa Llanes Escoda (Setyembre 20, 1898 – Enero 31, 1945) sarong bistadong lider kan mga sibikong gibo asin sosyal worker. Sya bistado bilang sarong taga adbokasiya kan pagboboto kan mga babayi asin siya an nagtindog kan Girl Scouts of the Philippines.

Josefa Llanes Escoda
Kamundagan	Josefa Madamba Llanes (1898-09-20)Septyembre 20, 1898 Dingras, Ilocos Norte, Captaincy General of the Philippines
Kagadanan	Enero 31, 1945(1945-01-31) (edad 46) Manila, Philippine Commonwealth
Lulubngan	Unmarked grave in La Loma Cemetery, Manila City, Philippines
Agom	Antonio Escoda
Mga magurang	Mercedes Madamba and Gabriel Llanes

Kaiba sina Jose Abad Santos asin Vicente Lim, sinda habambuhay na mabibisto sa sanribong kwartang papel kan Pilipinas, sinda ang mga bayaning nagadan sa pakikipaglaban sa mga Hapon na nagokupar sa Pilipinas kan iduwang giyera pangkinaban.

Kaamayi kan buhay

Si Josefa namundag sa Dingras, Ilocos Norte bilang si Josefa Llanes (y) Madamba. Siya an pinakamatua sa pitong (7) aki nina Mercedes Madamba asin Gabriel Llanes. An mga tugang ni Josefa iyo sina Florencio, Luisa, Elvira, Rosario, Purita asin Eufrocina. Si Josefa (o Pepa, an saiyang gaha) nagdakula na igwa nin totoong pagtubod sa pagserbisyong Kristiyano. Sinasabing an saiyang ina sarong mapagpadangat na ina na nagtukdo sa saiyang mga aki kan importansiya kan pagtabang sa mga tao. An amiyableng karakter na naitao kan saiyang ina mahihiling sa mga parte kan buhat ni Pepa.

Sa saiyang mga aldaw sa elementarya, bistado si Pepa bilang sarong magaya-gaya, aktibo asin maagap na estudyante. Igwa man siya nin dakulaon na pagpapahalaga sa pagklase. Si Josefa naging valedictorian sa elementarya asin salutatorian sa hayskul sa Dingras Elementary School (Dingras, Ilocos Norte). Naglaog man siya sa Philippine Normal School sa Manila para magkua ning kursong paratukdo, siya nagtapos nin may onra kan 1919. Habang nagtatrabaho bilang sarong paratukdo, nakakua siya nin sertipiko para sa pagtukod sa hayskul hali sa Unibersidad kan Filipinas kan 1922.

Pakatapos niyang makua an saiyang sertipiko bilang sarong paratukdo, siya nagin sarong sosyal worker para Philippine Chapter kan American Red Cross. An Red Cross nagtao saiya nin skolarship paduman sa Estados Unidos, kun sain niya man nakua an saiyang masteral degree sa Sosyolohiya sa Unibersidad kan Columbia kan 1925. Habang nasa Estados Unidos, si Josefa nagsali sa sarong grupo kan mga dayong estudyante na buong pusong nagsusuporta sa mga proyektong pampaharong (International House Project) sa New York. Sa saiyang mga libreng oras, nag-ako siya nin mga alok sa pagtaram sa mga publikong aktibidad. Saiya man na kinaugalian na magsulot nin Filipinianang bado sa saiyang mga pagtukdo para lalo pang maging interesado an mga dayo sa mga bagay patungkol sa Pilipinas.

Sa saiyang inot na pagbiyahe paduman sa Estados Unidos, habang yaun siya sa Women's International League for Peace kan 1925, nabisto niya si Antonio Escoda, na saiyang naagom kalaunan. Nagkaigwa sindang duwang aki: Maria Theresa (siya nagin Presidente kan Cultural Center of the Philippines kan 1980) asin Antonio, Jr.

Girl Scouts of the Philippines

Nagbalik siya sa Pilipinas kan 1940 matapos an pag-agi niya sa mabusising pag-adal sa Girl Scouting sa Estados Unidos na inisponsoran kan Boy Scouts of the Philippines. Nagtukdo siya sa mga daragita kun pano maging girl scout na lider, asin nagpuon na magbuo kan Girl Scouts of the Philipines. Kan Mayo 26, 1940, si Presidente Manuel L. Quezon pormal na pinirmahan an charter kan Girl Scouts of the Philipines. Si Josefa an nagin inot na National Executive kan grupo.

Panduwang giyerang pankinaban

Kan ikaduwang giyerang pankinaban, an puwersa armada kan Hapon sinakop an Pilipinas. Kan 1944, nagkalat an balita tungkol sa mga patagong aktibidades ni Josefa Llanes Escoda asin an saiyang agom na si Antonio sa hararayong lugar. Sa lalong pagsakop kan mga Hapon sa mga probinsiya, mas pinakusog kan mag-agom an saindang pagtabang, pagtao nin mga suportant medical, kakanon mga bado asin mga mensahe sa pagitan kan mga Filipinong preso asin mga mga Amerikano sa mga kampo.

Si Tenyente Jose L. Llanes, Komander kann Ilocos Norte asin Ilocos Sur, nagsabi na nahiling niya si Josefa Llanes Escoda kan Enero 14, 1944, kaiba an saiyang agom na si Antonio Escoda. Nagwalat nin surat si Josefa Llanes Escoda kay Tenhente Jose L. Llanes, ini an surat:

"I have done my duty to my country and God! To my mind the most I have done is having helped with the little I could do to save the lives of the surrendered soldiers of Bataan and Corregidor. I have offered myself as a guarantor for men later released by the enemy, that they commit no anti-Japanese act, men who, if they had the guts left would continue their resistance. I have acted as guarantors not only for the sake of humanity but also to encourage them to fight again. If you happen to survive, and I fail, tell our people that the women of the Philippines did their part also in making the ember sparks of truth and liberty alive till the last moment."

Inot na nadakop si Antonio kan Hunyo 1944, asin si Josefa Llanes Escoda nadakop man makalihis an duwang bulan kan Agosto 27. Sinda parehong nakulong sa Fort Santiago. Si Antonio ginadan kan 1944 kaiba si Heneral Vicente Lim, na nakulong man kaiba ni Antonio. Kan Enero 6, 1945, Si Josefa Llanes Escoda kinua sa Fort Santiago asin dinara sa saro sa mga edipisyo kan Far Eastern University na ginibong kuta kan mga Hapon. Huri siyang nahiling na buhay kan Enero 6, 1945, maluluya asin bugbog sarado. Sinasabing siya ginadan asin nilubong sa mayong ngaran na lubongan. pwedeng sa La Loma Cemetery o Manila Chinese Cemetery, kung sain ini ginamit kan puwersang Hapon bilang lubungan kan niribong mga Filipino sa panahon kan pananakop kan mga Hapon.

Legasiya

Sarong kalye asin edipisyo kan ipinangaran saiya asin sarong monumento man ang ipinatindog para sa saiyang mga alaala. Igwa man sarong tinampo sa Ilocos Norte ang ipinangaran saiya. Naikaag man siya sa sanribong kwartang papel kan Pilipinas bilang saro sa tulong martir na nakipaglaban sa mga Hapon.

An Girl Scouts of the Philipines nagtataong onra ki Josefa Llanes Escoda kada Setyembre 20 kada taon. Bilang pagcelebrar kan siyang kamundagan, nagkakaigwa sinda nin mga aktibidades manungod sa saiyang pagiging martir asin mga gibo-gibo para sa pagpamarhay kan mga kajovenan.

Kan Setyembre 20, 2018, nagkaigwang Google Doodle para ikomemorar an saiyang ika-120 anyos na kamundagan.

Sa popular na kultura

• Ginamapanan ni Timmy Cruz kan 1998 sa serye kan ABS-CBN na Bayani, ang seryeng may titulong "Josefa Llanes Escoda."

Panluwas na takod

• https://web.archive.org/web/20091027123219/http://geocities.com/sinupan/EscodaJ.htm
• http://msc.edu.ph/gsp/josefa.html
• https://web.archive.org/web/20081202160611/http://www.mb.com.ph/issues/2006/09/20/OPED2006092074940.html